Kim był George Washington, pierwszy prezydent USA?

Młodość George’a Washingtona

George Washington, portret pędzla Gilberta Charlesa Stuarta (domena publiczna).

W kolonialnej Ameryce nie było tradycyjnej arystokracji w europejskim znaczeniu, ale wiele rodzin amerykańskich posiadaczy ziemskich bardzo upodobniło się do europejskich rodów. Do takich właśnie rodzin należeli Washingtonowie z Wirginii.

Dzieje Washingtonów za oceanem sięgają postaci pradziadka George’a, Johna, który przypłynął do Ameryki Północnej z Anglii około 1685 roku. Augustine Washington, ojciec przyszłego prezydenta był dwukrotnie żonaty i miał łącznie dziesięcioro dzieci. George był jego najstarszym dzieckiem z drugą żoną, Mary Ball Washington. Urodził się w Popes Creek w hrabstwie Wirginia 22 lutego 1732 roku.

Augustine Washington zmarł w 1743 roku. Po śmierci ojca, swoim 11-letnim przyrodnim bratem zaopiekował się Lawrence Washington. George nie uczęszczał do szkół, co zaowocowało późniejszymi brakami w jego wykształcaniu. Podstaw arytmetyki, geometrii i geografii uczył się w domu. Miał talent do kreślenia i tworzenia map. Gdy miał 16 lat, towarzyszył jako mierniczy właścicielowi ziemskiemu George'owi Fairfaxowi.

W 1751 roku wraz z bratem popłynął na Barbados. Tam Lawrence, który cierpiał na gruźlicę, chciał podleczyć swoje zdrowie. W trakcie wyprawy 19-letni George Washington zachorował na ospę, która do końca życia pozostawiła mu trwałe blizny na twarzy. Dzięki niej zyskał jednak odporność, która przydała mu się w trakcie wojskowej kariery, kiedy często był narażony na zakażenie. Pobyt na Barbadosie był jedyną „zagraniczną” podróżą przyszłego prezydenta w całym jego życiu.

Karierę wojskową Washington zaczął w 1752 roku w wirgińskiej milicji w stopniu majora, a następnie po dwóch latach awansował na podpułkownika. Wziął udział w wojnie Anglii z Francuzami. W końcu, w 1755 roku, został mianowany na pułkownika i objął dowództwo nad milicją w Wirginii. Jego zadaniem była obrona kolonii przed Indianami i Francuzami. W 1758 roku wycofał się ze służby wojskowej i kolejne 16 lat spędził z dala od wielkiej polityki, żeniąc się i rozwijając swoją plantację tytoniu.

George Washington prywatnie

Sam George Washington był wysokim i postawnym mężczyzną. Miał 186 cm wzrostu, niebieskie oczy i rudobrązowe włosy. Lubił konie i doskonale jeździł konno. Jednak mimo swojej potężnej budowy ciała był człowiekiem chorowitym. Chorował na wiele chorób, w tym malarię, ospę, dyzenterię, zapalenie opłucnej i tyfus. Cierpiał także z powodu reumatyzmu, licznych przeziębień i gruźlicy.

W styczniu 1759 roku Washington poślubił 27-letnią Marthę Dandridge Custis, uważaną za najbogatszą wdowę w Wirginii. Z pierwszego małżeństwa miała nie tylko dwójkę dzieci, ale i pokaźny majątek, odziedziczony po zmarłym mężu. Małżeństwo to nie było jednak związkiem z miłości. Sam George kochał się wcześniej w żonie swojego sąsiada – Sally Fairfax, o czym świadczy ich wzajemna korespondencja.

Stosunki Washingtona i jego żony układały się bardzo dobrze, mimo że nie mieli ze sobą dzieci, czego przyszły prezydent bardzo żałował. Angażował się jednak w opiekę nad potomkami swojej żony z pierwszego małżeństwa, a potem jej wnukami.

George Washington ze swoimi niewolnikami na farmie (domena publiczna).

W 1759 roku majątek pary wynosił 22 tysiące akrów ziemi i paruset niewolników. Małżonkowie zamieszkali w domu w Mount Vernon, który wcześniej należał do przyrodniego brata George’a – Lawrence’a. Washington zajmował się uprawą tytoniu i spekulacją ziemią. Prowadził też pomiary gruntów. Kiedy nadeszła zła koniunktura na tytoń, potrafił się dostosować i rozpoczął uprawę pszenicy.

Washington przestrzegał podziałów klasowych i rasowych zgodnych z duchem swojej epoki. Popierał stopniowy abolicjonizm, chociaż wyraźnie sprzeciwiał się wyzwalaniu niewolników, którzy chcieli pozostać przy swoich panach. Po śmierci, w testamencie uwolnił swoich niewolników. W stosunku do Indian opowiadał się za ich asymilacją w społeczeństwie, chociaż nie raz prowadził z nimi zbrojną walkę.

Należał do protestanckiego kościoła episkopalnego. Prywatnie modlił się i czytał Biblię codziennie, jednak w późniejszym okresie życia był krytykowany przez swojego pastora za niedostateczną pobożność. Waszyngton podkreślał znaczenie tolerancji religijnej w budowanym państwie o tak wielu wierzeniach. Należał również do masonerii. W wolnym czasie zajmował się polowaniami tańcem, teatrem, grą w karty i bilard.

Jako bogaty właściciel ziemski i weteran brał udział w lokalnych rządach. Od 1759 roku był członkiem legislatury kolonii Wirginia, a od 1760 roku sędzią w hrabstwie Fairfax. Obie te funkcje pełnił do czasu, kiedy zaangażował się w „wielką” politykę.

Generał George Washington i amerykańska wojna o niepodległość

Co ciekawe, Washington był początkowo przeciwnikiem wojny z Anglikami i odseparowania się trzynastu kolonii od Londynu. Sam uważał się za Anglika i poddanego króla Anglii. Zmianę poglądów wywołały u niego dopiero coraz surowsze ustawy celne, które metropolia narzucała amerykańskim koloniom. Sprzeciwiał się ciągłym opodatkowaniu kolonii przez brytyjski parlament bez zapewnienia im odpowiedniej reprezentacji.

Aktywnie w życie „poważne” polityczne włączył się w 1774 roku. W tym roku 13 angielskich kolonii w Ameryce powołało I Kongres Kontynentalny, na którym deputanci przyrzekli wierność wobec Jerzego III, ale wysnuli także konkretne żądania wobec Londynu. Washington wziął w tym wydarzeniu udział jako delegat, ale nie zabrał na nim głosu. Rok później odbył się II Kongres Kontynentalny, w którym również wziął udział Washington. Tym razem brał czynny udział w obradach i zasiadał w komisji zajmującej się sprawami wojskowymi. 5 czerwca 1775 roku został przez Kongres mianowany Naczelnym Dowódcą Armii Kontynentalnej. Jego kandydatura została zgłoszona przez Johna Adamsa jako kompromisowa i przyjęta jednogłośnie. Uważano go za zdecydowanego przywódcę, który potrafi powstrzymać swoją ambicję.

Washington przeprawia się przez rzekę Delaware (aut. Emanuel Leutze, 1851, domena publiczna).

Już następnego dnia Washington wygłosił mowę, w której wzywał kolonie do jedności i potępił lokalny partykularyzm. Formalnie przejął dowództwo nad armią 3 lipca 1775 roku. Jego pierwszym militarnym sukcesem było zmuszenie Brytyjczyków do ewakuacji Bostonu w marcu 1776 roku. Następnie udał się z armią do Nowego Jorku.

4 lipca 1776 roku w Filadelfii II Kongres Kontynentalny ogłosił deklaracja niepodległości Stanów Zjednoczonych. Washington miał w tym czasie w Nowym Jorku 20 tysięcy słabo wyszkolonych żołnierzy przeciwko 32 tysiącom Anglików pod dowództwem braci Williama i Richarda Howe’ów. Wojska Korony zaatakowały Nowy Jork, a amerykańska armia przegrała bitwę na Long Island. Washington został zmuszony do stopniowego odwrotu najpierw na inne nowojorskie wyspy, a następnie do New Jersey i Pensylwanii.

W Boże Narodzenie 1776 roku George Washington odniósł sukces w bitwie pod Trenton. Następnie w styczniu rozbił angielskie wojska w Princeton, jednak później przegrał bitwy pod Brandywine Creek (11 IX 1777) i Germantown (4 X). W skutek tych porażek nie był w stanie utrzymać Filadelfii i wycofał wojsko na leża zimowe do Valley Forge. Tam amerykańska armia doświadczyła bolesnego kryzysu, a jej największym problemem stały się masowe dezercje. Naczelny dowódca był ostro krytykowany w Kongresie.

Washingtonowi udało się jednak przetrwać zimę, w czasie której poprawił stan armii i podreperował morale żołnierzy. W lutym 1778 roku okazało się, ze po zwycięstwie pod Saratogą z poprzedniego roku (w którym duża role odegrał Tadeusz Kościuszko) amerykańskie starania o niepodległość poprą zbrojnie Francuzi.

Lubisz czytać artykuły w naszym portalu? Wesprzyj nas finansowo i pomóż rozwinąć nasz serwis!

George Washington, portret pędzla Charlesa Willsona Peale'a (domena publiczna).

W czerwcu 1778 roku Washington odparł atak Brytyjczyków pod Montmouth. Następnie, po połączeniu z oddziałami francuskimi armia ruszyła do Wirginii. 17 października 1781 roku Washington przyjął pod Yorktown kapitulację wojsk brytyjskich generała Cornwallisa, która przesądziła o wyniku wojny o niepodległość.

W 1782 roku zwolennicy silnej władzy wykonawczej proponowali, aby George Washington koronował się na króla Stanów Zjednoczonych. Generał uznał tę propozycję za „odrażającą” i jej nie przyjął. Po zdobyciu Nowego Jorku w grudniu 1783 roku ustąpił ze stanowiska naczelnego wodza i powrócił do swojej posiadłości w Mount Vernon.

Washington jako dowódca podlega zróżnicowanym ocenom. Przyznaje mu się, że nie złamał się nawet w najtrudniejszych momentach, których w trakcie wojny nie brakowało. Poza tym doskonale znał nieprzyjaciela i z tego względu stosował taktykę unikania wielkich bitew, skupiając się na odwrotach i atakach z zaskoczenia, które opanował do perfekcji. Z kolei krytycy zarzucają mu z jednej strony nadmierną władczość jak na republikańską armię, a z drugiej brak zdecydowania. Miał również popełniać wiele taktycznych błędów na polu walki.

Prezydent George Washington

Po zwycięstwie nad Anglikami w dyskusji na temat formy państwowości, jaka mają przyjąć Stany Zjednoczone, George Washington stanowczo popierał koncepcję federacji i silną władzę głowy państwa. W 1787 przewodniczył konwencji w Filadelfii, która miała za zadanie opracowanie Konstytucji dla tworzonego kraju. Konstytucja weszła w życie 4 marca 1789 roku, po ratyfikacji przez wszystkie stany.

4 lutego 1789 roku odbyły się wybory na prezydenta Stanów Zjednoczonych. To właśnie George Washington został jednomyślnie wybrany przez elektorów na to stanowisko. Jego zaprzysiężenie odbyło się 30 kwietnia w Nowym Jorku, ówczesnej stolicy USA. Wiceprezydentem został federalista John Adams. W swoim orędziu nowy prezydent zadeklarował politykę jednoczenia unii i reprezentowania interesów całego narodu.

W trakcie swojej kadencji starał się zachować równowagę w obsadzaniu stanowisk i neutralność wobec walki stronnictw politycznych. Do swojego rządu zaprosił zarówno zaprzyjaźnionych federalistów, jak i republikańskich antyfederalistów. Sekretarzem stanu w jego rządzie został Thomas Jefferson, demokratyczny republikanin i zwolennik polityki profrancuskiej, natomiast sekretarzem skarbu Alexander Hamilton – lider federalistów i zwolennik Anglii.

Największym problemem młodych Stanów Zjednoczonych były kwestie skarbowe, dlatego Washington w pierwszej kolejności przyczynił się do wprowadzenia mocnej polityki pieniężnej i podatkowej, przyspieszającej spłatę długu narodowego. W 1791 roku poparł utworzenie silnego banku centralnego. Był wyraźnym zwolennikiem monteskiuszowskiego trójpodziału władzy i nie angażował się w sprawy ustawodawcze.

Generał Washington składa urząd Naczelnego Wodza (aut. John Trumbull, domena publiczna).

W 1792 roku został wybrany na druga kadencję. Przysięgę złożył 4 marca 1793 w Federal Hall w Filadelfii. W tym czasie Francja wypowiedziała wojnę Anglii, co postawiło młode państwo w trudnym położeniu na arenie międzynarodowej. Ta część jego rządów upłynęła pod znakiem polityki międzynarodowej.

W 1793 roku ogłosił neutralność Stanów Zjednoczonych w wojnie francusko-brytyjskiej. Nie spodobało się to ani federalistom, ani republikanom. Doprowadził też do uregulowania kwestii granicznych z Wielką Brytanią (tzw. traktat Jaya) i stosunków z Hiszpanią (traktat w San Lorenzo), ustalając południową granicę USA. Washington zabezpieczył też kraj przed zaangażowaniem się w wewnętrzne konflikty zbrojne zabezpieczając granice przed atakami Indian.

Przez swoich przeciwników był ganiony za zbyt zachowawcze, ich zdaniem, działania. Ponadto jego polityka mocno osłabiła stosunki USA z Francją, która zaczęła ostro atakować gabinet Washingtona. Ze względu na wszechobecną krytykę zrezygnował z ubiegania się o trzecią kadencję. W ten sposób wyznaczył niepisaną zasadę dwukadencyjności prezydenta USA.

W trakcie pracy jego administracji doszło do powstania pierwszych amerykańskich partii politycznych. 18 września 1793 polityk wmurował kamień węgielny pod budowę Kapitolu, siedziby federalnej władzy ustawodawczej na terenie nowej stolicy USA – Waszyngtonu.

Po zakończeniu prezydentury w 1797 roku powrócił do Mount Vernon, skąd doradzał swojemu następcy, drugiemu prezydentowi USA, Johnowi Adamsowi. W posiadłości odwiedził go Polak Julian Ursyn Niemcewicz, który został autorem jego pierwszej biografii.

Pierwszy prezydent USA zmarł 14 grudnia 1799 roku. Został pochowany kilka dni później w rodzinnym grobowcu na terenie swojej posiadłości, podczas prywatnej uroczystości, której towarzyszyła asysta zaledwie kilku żołnierzy.

Washington jako amerykański bohater i symbol

George Washington to jeden z najważniejszych bohaterów Stanów Zjednoczonych – status ten uzyskał już za życia. Był w miarę utalentowanym i sprawnym dowódcą wojskowym, ale nie to było dla Amerykanów najważniejsze. Wydaje się wręcz, że Washington sławę i miłość narodu zawdzięcza właśnie temu, że nie był w pełni zawodowym żołnierzem. Uznawany jest wręcz za amerykańskiego Cyncynata (rzymskiego bohatera, który po zwycięskiej wojnie powrócił gospodarować na swoje pole).

To generał-symbol dla pierwszych Amerykanów, którzy nie lubili zawodowych żołnierzy. Washington okazał się wzorem, człowiekiem, który miał wiele cnót, ale i wad swoich współobywateli kolonistów. „Świętym” znakiem stało się przetrwanie długiego oblężenia w Valley Forge i modlitwa na śniegu o dobro powierzonej mu sprawy. To tam Washington, mimo mrozu, śniegu, głodu i braków uzbrojenia wytrwał jako dowódca amerykańskich buntowników.

George Washington na łożu śmierci (aut. Junius Brutus Stearns, 1851, domena publiczna).

Drugi okres popularności Washingtona łączy się z jego prezydenturą. Gdy udawał się do ówczesnej stolicy, czyli Nowego Jorku, witały go łuki tryumfalne stawiane na drogach, a wszędzie towarzyszył mu entuzjazm mieszkańców. Pod koniec życia jego przeciwnicy polityczni próbowali stworzyć „czarną legendę” prezydenta, jednak jego zgon przekreślił te próby.

Z jego symbolicznych cnót, ważnych dla Amerykanów, często podkreśla się obowiązkowość, wiarę w słuszność sprawy, o którą walczył, lojalność oraz cierpliwość. Po śmierci Waszyngton stał się ideałem polityka, żołnierza, gospodarza, męża, opiekuna, wzorcem dobrego gentlemana z Południa. Jego kult wynikał z potrzeby unifikacji młodego państwa i taka postać była Amerykanom bardzo potrzebna.

Na jego cześć nazwano nowo powstałą stolicę państwa, najwyższy szczyt górski w stanie New Hampshire i kilka mniejszych szczytów w innych stanach, osiem rzek, dziesięć jezior, dziewięć college’ów i uniwersytetów, 121 miast i osiedli, bardzo wiele mostów, dróg i ulic. George Washington jest niewątpliwie symbolem amerykańskiej państwowości.

Bibliografia:

• Pastusiak Longin, Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 1999.
• Rusinowa Izabella, Waszyngton i Kościuszko : sylwetki bohaterów. Studium porównawcze, „Niepodległość i Pamięć” 22/3 (51), s. 9-34, 2015.
• Encyklopedia PWN, Washington George, encyklopedia.pwn.pl;3994207.html
• Polskie Radio, Jerzy Waszyngton – pierwszy prezydent USA , polskieradio.pl

Redakcja: Paweł Czechowski

Kupuj świetne e-booki historyczne i wspieraj ulubiony portal!

Regularnie do sklepu Histmaga trafiają nowe, ciekawe e-booki. Dochód z ich sprzedaży wspiera działalność pierwszego polskiego portalu historycznego. Po to, by zawsze był ktoś, kto mówi, jak było!

Sprawdź dostępne tytuły pod adresem: https://sklep.histmag.org/