Karol May – ojciec Winnetou
Karol May – zobacz też: Bezkres. Indiańska Ameryka w obiektywie Johna K. Hillersa [Galeria]
Karol May (1842-1912). Urodzony 25 lutego 1842 r. May urodził się jako jedno z czternaściorga dzieci biednej rodziny tkackiej mieszkającej w Ernstthal w Saksonii. Według jego autobiografii do piątego roku życia pozostawał niewidomy. W wieku lat czternastu rozpoczął edukację w zawodzie nauczyciela, przerwaną dwukrotnie z powodu udowodnionych mu kradzieży. W następnych latach próbował zarabiać na życie w różny sposób, jednak znowu wszedł na drogę przestępczą, za co został skazany na cztery lata więzienia (1865-1869). W czasie odsiadki w Zwickau, w nagrodę za dobre zachowanie, został opiekunem więziennej biblioteki, dzięki czemu zaczął bardzo dużo czytać. Po wyjściu na wolność dalej związany był ze środowiskami przestępczymi. Ponownie aresztowany, uciekł do Bawarii, gdzie aresztowano go za włóczęgostwa. Kolejne cztery lata (1870-1874) spędził w więzieniu w Waldheim.
Po odbyciu drugiego wyroku May powrócił do rodzinnego Ernstthal i zaczął pracować jako redaktor i autor artykułów i opowiadań. Od 1877 r. zaczął utrzymywać się wyłącznie z pisania. W 1880 r. ożenił się ze swoją pierwszą żoną Emmą Pollmer. W tym okresie zaczęły powstawać pierwsze opowiadania poświęcone losom bohaterów żyjących na Dzikim Zachodzie – Old Shatterhandowi oraz Winnetou, które rozsławiły jego imię w świecie. W swojej twórczości niemiecki pisarz nie ograniczał się jednak tylko do obszarów amerykańskich, opowiadając o przygodach i podróżach na Bliskim i Dalekim Wschodzie oraz Afryce. May mimo, że w większości opisywanych przez siebie krajów nigdy nie był, wykazał się jednocześnie bardzo dużą kreatywnością oraz merytorycznym przygotowaniem do opowiadania o nich. To właśnie dzięki temu udało się mu osiągnąć sukces.
Pisarz pozujący do zdjęcia jako Old Shatterhand. Od 1892 do 1910 r. opublikował 33 tomy swoich powieści i opowiadań. Powodzeniu twórczemu towarzyszyło przekonanie (bądź świadoma kreacja), że to właśnie on jest bohaterem swoich książek - Old Shatterhandem. Chętnie fotografował się w stroju westmena, zamówił też wykonanie dla siebie broni identycznej jak ta, którą posiadali jego bohaterowie (m.in. sztucer Henry’ego i Srebrną Rusznicę). Na drzwiach swojego domu wywiesił karteczkę Karol May zwany Old Shatterhandem. Takie zaburzenia osobowości skutkowały m.in. kilkukrotnym załamaniem nerwowym pisarza.
Na przełomie 1899 i 1900 r. May wyruszył w pierwszą podróż zagraniczną na Wschód, odwiedzając m.in. Egipt i Sumatrę. Pierwsza dekada XX w. była dla niego okresem oskarżeń i procesów m.in. o ochronę praw autorskich i dobre imię. Na jaw wyszła wówczas kryminalna przeszłość pisarza. W 1908 r. odwiedził Wschodnie Wybrzeże Stanów Zjednoczonych. W ostatnim etapie życia, przy pogarszającym się stanie zdrowia, zaczął pisywać powieści o charakterze symbolicznym i pacyfistycznym. Zmarł nagle 30 marca 1912 r., niedługo po swoich 70. urodzinach. Po jego śmierci utworzono fundację, która zarządzała prawami majątkowymi do jego dzieło, a w 1928 r. otwarto poświęcone mu muzeum w Radebeul.
Twórczość Maya, mimo że oparta na prostych schematach narracyjnych a przez krytyków uznawana za mało ambitną, zachwycała bogactwem opisywanego świata, przygodowym charakterem a także bardzo moralną wymową, opartą na duchu chrześcijaństwa. Bez wątpienia dobrze wstrzeliła się ona w ogólnoeuropejską tendencję zainteresowania światem i egzotyką, charakterystyczną dla przełomu XIX i XX w.
Idealnym przykładem pisarstwa Maya są powieści i opowiadania o Dzikim Zachodzie. Jest to świat pełen westmenów – myśliwych i poszukiwaczy przygód, zmagających się z rzezimieszkami czy reprezentantami ciemnych interesów. Trzecią stroną tego świata są Indianie – niektórzy z nich uczciwi i dzielni, inni zaś podstępni i dumni. Główny bohater i jednocześnie narrator cyklu, Old Shatterhand, był Europejczykiem, który po różnych perypetiach z „greenhorna” (żółtodzioba) stał się największym z westmanów. Niezwykle silny (stąd pseudonim – Grzmocąca Ręka) i inteligentny jest jednocześnie niezwykle uczciwy - kieruje się moralnością chrześcijańską, przez co zwykle unika rozlewu krwi. Jego przyjaciel Winnetou, wódz Apaczów, jest zaś archetypicznym Indianinem – dumnym i powściągliwym, a jednocześnie dzielnym i mądrym. Nic dziwnego, że te dwie postacie stały się najważniejszymi bohaterami dla kilku pokoleń młodych ludzi.
Pierwsze książki o Winnetou w języku polskim ukazały się w 1910 r. i do wybuchu drugiej wojny światowej zdobyły sobie dużą popularność. Po wojnie twórczość Maya spopularyzowały dodatkowo ekranizacje jego powieści, realizowane w latach 60. w koprodukcji jugosłowiańsko-włosko-zchodnioniemieckiej. Rolę Winnetou zagrał w nich Pierre Brice, w Old Shatterhanda wcielił się Lex Barker.
