Julia Lovell – „Maoizm. Historia globalna” – recenzja i ocena
Julia Lovell – „Maoizm. Historia globalna” – recenzja i ocena
Na początku lektury książki Julii Lovell zdałam sobie sprawę jak bardzo historia maoizmu, ale przede wszystkim jego zbrodni, jest marginalizowana w porównaniu ze zbrodniczymi czynami hitlerowskiego nazizmu lub stalinowskiego komunizmu. Może to perspektywa położenia geograficznego Polski oraz bezpośredniego doświadczenia najeźdźcy, że zwyczajnie pamiętamy tylko zło, które było dla nas namacalne – ale, jak się okazuje, niepamięć o złowrogim działaniu maoizmu nie jest tylko problemem dotyczącym Polski i Europy Środkowej. Jest ona problemem całego świata. Mao Zedong stał się swego rodzaju ikoną i symbolem chińskiej kultury, żeby nie powiedzieć kultury masowej. Czerwoną książeczkę i gadżety z jego wizerunkiem można kupić na jarmarkach i w prawie w każdym chińskim kiosku. Jak pisze Julia Lovell, podobna sytuacja w przypadku pamiątek związanych z sylwetką Hitlera lub Stalina, byłaby nie do pomyślenia. Czym więc różni się Mao Zedong od innych dyktatorów i zbrodniarzy XX wieku, których historia zdążyła już osądzić?
Rewolucja zaczyna się od mas i od mas zależne jest jej powodzenie. Mao Zedong miał tego świadomość i dlatego zwrócił się ku masom, zwłaszcza ku masom wiejskim. Wierzył, że to właśnie wieś jest siłą napędową chińskiej rewolucji. Mógł to wiedzieć i dzięki temu był autentyczny, gdyż sam przyszedł na świat i dorastał w hunańskiej wiosce. Był prostym, szczerym człowiekiem i umiejętnie, czasem z premedytacją, wykorzystywał te cechy charakteru. Takiego poznał go w Yan’anie amerykański dziennikarz Edgar Snow i takiego ukazał go w swojej książce „Czerwona gwiazda nad Chinami”. Za jej sprawą takiego Mao poznał świat i takiego też, no cóż, pokochał.
Julia Lovell w książce „Maoizm. Historia globalna” w sposób umiejętny i chronologiczny podejmuje się podróży dookoła świata, której celem jest poznanie odmiennych odcieni maoizmu w różnych zakątkach globu. Oczywiście, żeby rozpocząć tą niesamowitą przygodę należy odpowiednio się przygotować i przyswoić sobie najważniejsze zagadnienia z teorii maoizmu – o czym autorka nie zapomina. W pierwszym rozdziale dowiadujemy się czym tak naprawdę jest maoizm. Lovell tłumaczy to krok po kroku w osobnych podrozdziałach, z których każdy zatytułowany jest cytatem z myśli Mao Zedonga. Dowiadujemy się z nich m.in. o tym, czym dla Wielkiego Sternika była władza i jak postrzegał rebelię oraz feminizm, dlaczego rewolucji nie należy postrzegać w kategoriach bankietu, a także o uzasadnieniu samokrytyki. Drugi rozdział przechodzi już do uwertury naszej wielkiej przygody z maoizmem, która być może nigdy by się nie zaczęła lub nie miała tak globalnej skali, gdyby nie pewna książka.
Sam Mao twierdził, że zbyt wiele przeczytanych książek ogłupia człowieka, ale dzieło Edgara Snowa, które zostało skrupulatnie poddane wielokrotnym poprawkom przez chińską cenzurę miało być lekturą zalecaną wszystkim. Ta książka została nie tylko pozytywną wizytówką Mao i jego komuny, nośnikiem maoistowskiej myśli, ale i impulsem, który naprowadził wiele jednostek, jak i narodów na jedyną „słuszną drogę”. Oczywiście sama podróż rozpoczyna się w Chinach (Chińskiej Republice Ludowej) ale i na Chinach się ona kończy. Julia Lovell przemierza kontynenty i poszczególne kraje, aby ukazać w jakiej formie maoizm zaistniał, a czasem i przetrwał po dziś dzień. W końcu czym innym był maoizm w Indonezji, Malezji, Afryce, Wietnamie i Kambodży. Całkowicie odmienny grunt teoretyczny mógł przyjąć w Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej. W odmiennych interpretacjach pojawił się on również w Peru, Indiach oraz Nepalu. Czy przyczyny zaistnienia maoizmu w tych miejscach są słuszne i uzasadnione? Tego można się dowiedzieć właśnie z książki Julii Lovell.
Jest to pierwsza pozycja, która tak jak wskazuje sam tytuł, przedstawia historię maoizmu w sposób globalny. Dotąd autorzy skupiali się na poszczególnych, wąskich zagadnieniach z teorii i historii myśli Mao Zedonga. W tym przypadku jest inaczej. Julia Lovell z determinacją archiwisty, poszukiwacza i prawdziwego fascynata przemierza archiwa, biblioteki, pchle targi, wertuje książki, artykuły i czasopisma, ogląda filmy oraz przedstawienia i przeprowadza wywiady w różnych zakątkach świata, aby ukazać czytelnikom swoisty komponent obszernej wiedzy na różnych płaszczyznach maoizmu.
W mojej opinii globalizm maoizmu przedstawionego w książce „Maoizm. Historia globalna” Julii Lowell można interpretować na dwa sposoby. Po pierwsze zdecydowanie chodzi tutaj o ekspansyjne założenia myśli Mao Zedonga, które udało się zrealizować, zwłaszcza – o ironio – w czasie rewolucji kulturalnej. Drugie znaczenie globalizmu nie jest tak oczywiste i przejawia się między słowami. Chodzi tu o jego wszechobejmujący charakter i jego uniwersalną myśl. W końcu ideę maoizmu tworzą masy, zwłaszcza te najbardziej uciskane, wykorzystywane, pomijane i wykluczane. Patrząc na dzisiejszy świat możemy też dostrzec te masy, dlatego nie trudno dostrzec i ową maoistowską myśl.
To prawda, że lektura jest bardzo obszerna, gdyż sam tekst znajduje się na prawie pięciuset stronach, doliczając do tego kolejną setkę stron przypisów, bibliografii i co ważne tablic chronologicznych. Jest napisana bardzo przystępnym językiem, który pozwala czytelnikowi przyswoić i z łatwością zrozumieć procesy, z którymi konfrontuje nas książka. Pojawia się w niej również wiele nazwisk i nazw własnych, ale i w ich przypadku autorka nie zapomina o tłumaczeniu. Każdy skrót jest rozwijany i w miarę możliwości przybliżany, podobnie jest w stosunku do sylwetek. Przy każdej osobie zaistniałej w książce, pojawia się również stosowny, niewymuszony i na pewno nienarzucający się sztywnymi zasadami biograficzny opis. Mimo wszystko, jakby ktoś nadal miałby problem, aby połapać się w tej niełatwej i z pewnoście nie jednowymiarowej historii maoizmu, można zajrzeć na koniec książki na wcześniej wspomniane tablice chronologiczne, które są zarówno przydatnym narzędziem, jak i streszczeniem książki.
To co mnie urzekło najbardziej w książce „Maoizm. Historia globalna” to zdecydowanie obiektywizm i rzetelność autorki. Julia Lovell przyjmuję rolę obiektywnego obserwatora, dla którego liczą się wyłącznie fakty. Potrafi postawić celną diagnozę zarówno w przypadku maoistów oraz ich przeciwników. Ukazuje rzeczywistość, w której po każdej stronie stali złoczyńcy i bohaterowie. Co ważne, autorka nie powołuje się na emocje i nie ocenia. Ocenę pozostawia czytelnikowi. Ja w swoim imieniu mogę szczerze polecić tą pozycję, zwłaszcza osobom, które interesują się historią Chińskiej Republiki Ludowej i jej oddziaływań na resztę świata, ale jest ona również rzetelnym startem dla osób, które dopiero rozpoczynają swoją przygodę z tym zagadnieniem.
