Janusz Kurtyka wśród ofiar katastrofy
(fot. Jakub Bułas, licencja: CC ASA 2,5). Jeszcze zanim w 2000 roku Janusz Kurtyka zaczął kierować krakowskim oddziałem IPN, ukazały się dwie jego książki z zakresu mediewistyki: „Tęczyńscy. Studium z dziejów polskiej elity możnowładczej w średniowieczu” oraz „Latyfundium tęczyńskie. Dobra i właściciele XIV–XVII w.”. Ich tematyka wiązała się z głównym nurtem zainteresowań badawczych doktora Kurtyki. Właśnie rodowi Tęczyńskich poświęcił on tak swój doktorat, jak i rozprawę habilitacyjną. Jeszcze przed uzyskaniem w 1995 roku stopnia doktora, Kurtyka opublikował też opracowany przez siebie spis: „Urzędnicy małopolscy XII-XV wieku”. Bodaj najciekawsza jego praca naukowa ukazała się jednak gdy pracował już w IPN-ie. „Odrodzone królestwo: monarchia Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego w świetle nowszych badań” (2001) wniosło do polskiej mediewistyki powiew świeżości i stanowiło przyczynek do dyskusji nad kondycją zjednoczonego państwa Piastów nie tylko pod względem politycznym czy militarnym, ale też m.in. gospodarczym. Praca ta ukazała Kurtykę jako naukowca nowoczesnego, a zarazem obdarzonego zdolnością syntetycznego prezentowania wiedzy. Mimo obowiązków związanych z pełnionym urzędem, doktor Kurtyka nie porzucił całkowicie swojego zainteresowania odległą przeszłością. Przykładowo w przygotowaniu są jego biogramy do kolejnych tomów Polskiego Słownika Biograficznego, poświęcone małopolskim możnowładcom. W ostatnich latach opublikował też kilka artykułów na temat krakowskiej elity późnego średniowiecza. Przy tym zdecydowana większość jego ściśle naukowego dorobku przypada na okres przed 2000 rokiem.
Co ciekawe, chronologicznie najwcześniej ukazała się jego książka z zakresu nie mediewistyki, ale historii najnowszej. W 1989 roku RYTM wydał biografię autorstwa Kurtyki zatytułowaną „Generał Leopold Okulicki ''Niedźwiadek'' (1898-1946)”. Na tym późniejszy prezes IPN nie zaprzestał zajmowania się XX wiekiem. Na przestrzeni lat 90. opublikował szereg artykułów i haseł encyklopedycznych poświęconych podziemiu niepodległościowemu. Kilka jego tekstów ukazało się w „Zeszytach Historycznych WiN-u”. Przygotował też szereg haseł do „Słownika historii Polski 1939-1948” pod redakcją A. Chwalby i T. Gąsowskiego. Niedawno pod redakcją prezesa IPN ukazała się również praca „Konspiracja i opór społeczny na Podkarpaciu w okresie PRL”, wydana przez przemyską oficynę „Fort”.
Łącznie doktor Kurtyka był autorem 144 publikacji naukowych, których listę można przeglądnąć na stronach IPN-u. Jako naukowiec zasłużył się także w rolach m.in. redaktora naczelnego „Zeszytów Historycznych WiN-u”, współautora „Słownika historyczno-geograficznego województwa krakowskiego w średniowieczu”, współpracownika „Polskiego Słownika Biograficznego”, przewodniczącego Komitetu Redakcyjnego serii „Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944–1956. Słownik biograficzny”, czy członka redakcji czasopisma naukowego IPN „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989”.
Od 2005 roku pełnił urząd Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej. Zginął udając się na obchody jednej z najważniejszych dla Polaków rocznic historycznych.
