Jacques le Goff nie żyje

(fot. Exploti, domena publiczna)

Jacques Le Goff urodził się 1 stycznia 1924 roku w Tulonie, jego ojciec był profesorem w tamtejszym liceum. W czasie II wojny światowej należał do francuskiego ruchu oporu. Studiował w Paryżu, a także w Oxfordzie i na Uniwersytecie Karola w Pradze. Karierę naukową rozpoczął jako asystent w Lille, ale przez większość swojego życia związany był ze stolicą Francji.

Le Goff był jednym z najważniejszych członków trzeciego pokolenia szkoły Annales, współpracownikiem Fernanda Braudela, po którym przejął w 1972 roku stanowisko prezydenta paryskiej École des hautes études en sciences sociales (Wyższej Szkoły Nauk Społecznych, przedtem sekcji szóstej École pratique des hautes études). Trzy lata wcześniej został Le Goff redaktorem „Annales. Histoire, Sciences sociales” – najważniejszego czasopisma historycznego XX wieku. Przez wiele lat był wykładowcą uniwersyteckim, popularyzatorem historii oraz współtwórcą francuskich programów nauczania tego przedmiotu.

Razem z Pierre’em Norą Le Goff był twórcą Nowej Historii (nouvelle histoire), czyli nurtu w historiografii francuskiej skupiającego się na historii społecznej, przy założeniu jednak, że wszystko jest społeczne. Były to więc badania nakierowane na człowieka, odrzucające wcześniejsze skupienie na historii politycznej i czynach „wielkich jednostek”, ale również np. marksistowski prymat historii gospodarczej. Dzieje człowieka miały być ujmowane totalnie, całościowo, bez dominacji jednego z ich elementów. W ramach nurtu rozwijały się przede wszystkim badania nad mentalnością oraz historią kultury.

Sam Le Goff jest autorem licznych – tłumaczonych również na polski – prac, które weszły do kanonu historiografii XX wieku. Jest autorem m.in. koncepcji „długiego średniowiecza”, trwającego od IV do XIX wieku. Wśród najważniejszych jego książek wymienić można:

• Inteligencja w wiekach średnich (1957, pierwsze wydanie polskie w 1966);
• Kultura średniowiecznej Europy (1964, pol. 1970);
• Sakiewka i życie. Gospodarka i religia w średniowieczu (1986, pol. 1995);
• Apogeum Chrześcijaństwa (1982, pol. 2003);
• Święty Ludwik (1996, pol. 2001);
• Święty Franciszek z Asyżu (1999, pol. 2001) (obie książki nazywał autor „antybiografiami”);
• Historia ciała w średniowieczu (wspólnie z Nicolasem Truongiem) (2003, pol. 2006);
• Długie średniowiecze (2004, pol. 2007).

W latach 60. XX wieku i później Le Goff nawiązał liczne kontakty z historykami z Niemiec, Włoch i Polski, m.in. Bronisławem Geremkiem, Witoldem Kulą, Antonim Mączakiem, Henrykiem Samsonowiczem i Karolem Modzelewskim. W 1962 roku ożenił się w Warszawie z Polką, mawiał o sobie, że jest „pół-Polakiem”. W 2004 roku mówił w rozmowie z Pawłem Rodakiem:

. Życzę wam, aby młodzi Polacy wiedzieli, że nie ma przyszłości bez historii oraz bez badania historii i że bynajmniej nie chodzi o zwykła nostalgię, która odegrała istotną rolę w historii Polski – oczywiście, należy z pietyzmem zachować wspomnienia przeszłych walk, ale jednocześnie trzeba zdecydowanie zaangażować się w przyszłość. Życzę wam, aby w Polsce było wielu studentów historii i aby polscy historycy silniej odczuwali świadomość tego, że ich zawód polega także na dokonywaniu rozpoznań na obszarze teraźniejszości i przyszłości.

(…) życzę Polakom, którzy odgrywali tak ważną rolę w historiografii europejskiej, by z pożytkiem dla siebie i Europy znowu zaczęli taką rolę odgrywać, opierając się na konkretnej koncepcji historii i konkretnym jej doświadczeniu (P. Rodak Pismo, książka, lektura. Rozmowy: Le Goff, Chartier, Hébrard, Febre, Lejeune, Warszawa 1009, s. 47–48).

p. Le Goff był również członkiem zagranicznym Polskiej Akademii Nauk oraz doktorem honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Jagiellońskiego (i innych uczelni w Europie Środkowo-Wschodniej i innych krajach).

Francuski historyk zmarł dziś rano, o jego śmierci poinformowała na łamach dziennika „le Monde” rodzina.