Historia Okręgu Wileńskiego 1939-1948 [Fragmenty książek Wydawnictwa IPN]
Dzieje Okręgu Wileńskiego opisywano już w wielu publikacjach. Wśród autorów tekstów poświęconych tej tematyce można wymienić Romana Koraba-Żebryka, Jarosława Wołkonowskiego, Longina Tomaszewskiego, Tomasza Balbusa, Tomasza Łabuszewskiego, Kazimierza Krajewskiego, a także autora niniejszego tekstu. Przybliżenie historii Okręgu wydaje się jednak niezbędne, aby umiejscowić przedstawione w książce wydarzenia w czasie.
Historia AK na Wileńszczyźnie jest jednym z najdłuższych epizodów funkcjonowania Polskiego Państwa Podziemnego. Rozpoczęła się wkrótce po zakończeniu działań zbrojnych w 1939 r. Pierwsze organizacje konspiracyjne utworzono już na początku października wspomnianego roku, a pod koniec listopada powstał Okręg Wileński – najpierw Służby Zwycięstwu Polski, a następnie Związku Walki Zbrojnej i AK. Historia Okręgu kończy się w czerwcu 1948 r., kiedy to ostatnie, ciągle sprawnie działające struktury konspiracyjne zostały ostatecznie rozbite przez komunistyczny aparat represji. Ten fenomen był następstwem m.in. specyfi cznej sytuacji okupacyjnej na tych ziemiach, głównie postawy ludzi tworzących konspirację. 18 września 1939 r. po krótkiej obronie Wilna władzę nad całym obszarem Wileńszczyzny przejęli Sowieci. Niemal natychmiast powstały tam liczne organizacje konspiracyjne, wywodzące się zarówno z kręgów wojskowych (ofi cerów i żołnierzy Wojska Polskiego), jak i przedwojennych działaczy politycznych i społecznych. Ważny ich odłam stanowiły struktury młodzieżowe.
