Gwiazdka Cieszyńska - Madera
Gwiazdka Cieszyńska, pismo dla nauki, przemysłu i zabawy. Ner. 49. – Cieszyn dnia 8. Grudnia. – Rok 1860. Madera to wulkaniczny archipelag o łagodnym klimacie, położony na Oceanie Atlantyckim u północnych wybrzeży Afryki, na północ od Wysp Kanaryjskich. Archipelag znany był już w starożytności, należał bowiem do Wysp Szczęśliwych, na które mieli udawać się cnotliwi zmarli, by tam zaznawać wiekuistego spokoju. Ponownego odkrycia Madery dokonał w 1418 roku portugalski podróżnik i żeglarz w służbie Henryka Żeglarza, João Gonçalves Zarco. On też nadał nowemu lądowi nazwę Ilha Madeira czyli Wyspy Drewna lub Zalesionej Wyspy. Przekonał także swojego suwerena do założenia na Maderze kolonii. Wyspy zaczęły być zasiedlane około 1420 roku. 23 września 1433 roku nazwa Ilha Madeira po raz pierwszy pojawiła się na mapie. Według legendy, jeszcze w połowie XV wieku (po bitwie pod Warną), na wyspę miał trafić Władysław Warneńczyk.
Początkowo głównym produktem spożywczym mieszkańców wyspy były ryby. Później zaczęto uprawę pszenicy. Jednak aby uzyskać sprzyjające warunki do uprawy rolnictwa, pierwsi osadnicy musieli wykarczować sporą część gęstego lasu i zbudować dużą liczbę kanałów nawadniających. Wkrótce rozwój rolnictwa pozwolił na eksport nadwyżek upraw do Portugalii. Z czasem jednak produkcja zbóż zaczęła spadać, a na wyspę sprowadzono trzcinę cukrową. Produkcja trzciny cukrowej stała się wiodącym czynnikiem w gospodarce wyspy aż do XVII wieku.
Od XVII wieku najważniejszym produktem Madery było wino, które w ciągu następnych wieków stało się najbardziej popularnym napojem zachodniej półkuli. Po wielkich odkryciach geograficznych wyspa stała się regularnym przystankiem dla statków podróżujących do Nowego Świata i Indii. Mieszkańcy dostarczali na statki wino, jednak najwcześniejsze partie wina Madery miały zwyczaj psucia się na morzu, podczas długich podróży. W związku z tym, korzystając z doświadczeń producentów Porto, do wina zaczęto dodawać niewielką ilość alkoholu z trzciny cukrowej, który stabilizował trunek. Na specyficzne właściwości smakowe wina wpływ miały również wspomniane długie podróże w dużych upałach. Efekt ten odkryto to, gdy po długiej podróży jedna z przesyłek wina została zwrócona na wyspę. Następnie stwierdzono, że jego smak przypadł do gustu klientom. Jako, że organizowanie długich podróży celem przemiany wina było bardzo kosztowne, producenci zaczęli rozwijać specjalne metody na wyspie. Wino zaczęli przechowywać w nagrzanych słońcem pomieszczeniach, zwanych estufas.
Madera (autor nieznany, udostępniono na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0) Złotym wiekiem dla wina z Madery było osiemnaste stulecie. Szczególną popularnością cieszyło się w koloniach amerykańskich, które zużywały aż jedną czwartą wszystkich win produkowanych na wyspie każdego roku. Wino to miało nawet swój udział w historii Stanów Zjednoczonych Ameryki. 9 maja 1768 roku Brytyjczycy, pod zarzutem przemytu, aresztowali w Bostonie niejakiego Johna Hancocka i zajęli jego statek „Liberty”. Okręt ten przewoził m.in. 3150 galonów wina Madera. Cała sprawa była jedną z przyczyn wybuchu zamieszek w Bostonie, a John Hancock stał się bohaterem narodowym. Z kolei w procesie, jaki się później odbył, Hancocka przed zarzutami skutecznie bronił John Adams. Amatorami Madery byli również Thomas Jefferson (w 1997 roku butelkę Madery, należącej do Jeffersona, sprzedano na aukcji za 22 000 dolarów), George Washington,, Alexander Hamilton i Benjamin Franklin. Maderę wzniesiono w toaście po podpisaniu Deklaracji Niepodległości. Wino zostało wspomniane w biografii Benjamina Franklina. Z kolei w 1797 roku butelką Madery ochrzczono amerykańską fregatę USS Constitution (najstarszy pływający i pozostający w czynnej służbie okręt świata).
W XIX wieku w winnicach Madery pojawiły się choroby winorośli, na rynku pojawili się niezależni konkurenci, spadła również jakość trunku. Sytuacja ta spowodowała, że pod koniec XIX wieku wiele winnic przekształcono ponownie w plantacje trzciny cukrowej. Na początku XX wieku niekorzystny wpływ na produkcję miała rewolucja rosyjska i amerykańska prohibicja. Obecnie wino odzyskuje swoje dobre imię i zaufanie konsumentów na całym świecie.
