Gwiazdka Cieszyńska - Ciekawostki geograficzne
Ciekawostki geograficzne – zobacz też: Pomyłki kartograficzne – wyspy, których nie było [Galeria]
Najwyższe góry świata
Gwiazdka Cieszyńska, pismo dla zabawy, nauki i przemysłu. Ner. 10. – Cieszyn d. 7. Marca. – R. 1857. W dzisiejszych czasach nie ma już żadnych wątpliwości, że najwyższym szczytem Ziemi jest Mount Everest w Himalajach, na granicy Nepalu i Chin. Miejscowa ludność wierzy, że na jej szczycie bogowie mają swoją siedzibę. Tybetańczycy nazywają tą górę Boginią Matką Śniegu. Europejczycy nadali jej nazwę Peak b, a później Peak XV, aż w końcu, na cześć geografa i geodety George’a Everesta, nazwano ją Mount Everest. W 1849 roku wysokość góry zmierzono przy pomocy teodolitu, a w 1856 roku Królewskie Towarzystwo Geograficzne ogłosiło, że szczyt ten wznosi się na wysokość 29002 stóp, czyli 8840 m n.p.m. Bardziej dokładnych pomiarów dokonano w 1955 roku, wykazując wysokość 8848 m n.p.m. Nawet dzisiaj, pomimo całej dostępnej techniki, różne źródła podają różna wysokość szczytu. Szczyt Chimborazo, choć nie jest najwyższy, uznaje się za najbardziej odległy punkt od środka Ziemi.
Podbój Mount Everestu rozpoczął się na początku XX wieku. W 1904 roku Francis Younghusband otrzymał od dalajlamy zgodę na pierwszą brytyjską wyprawę w Himalaje. Pierwsza wyprawa, badająca potencjale drogi wejścia na szczyt, wyruszyła w 1921 roku. Stanąć na dachu świata udało się dopiero Edmundowi Hillary’emu w 1953 roku. Po tym dokonaniu Hillary wygłosił słynne słowa: W końcu załatwiliśmy skurczybyka (We finally knocked the bastard off).
Mount Everest należy do tzw. Korony Himalajów, czyli wszystkich szczytów o wysokości powyżej ośmiu tysięcy. Określenie to jest niezbyt dokładne, ponieważ cztery (z czternastu) takich wierzchołków znajduje się w górach Karakorum. Do 2007 roku Koronę Himalajów zdobyło 13 himalaistów. Innym celem wspinaczy jest Korona Ziemi (lub Korona Gór) czyli zdobycie wszystkich najwyższych szczytów wszystkich kontynentów. Pierwszym zdobywcą i jednocześnie pomysłodawcą zdobywania Korony Ziemi był amerykański biznesmen i miłośnik gór – Richard Bass. Korona Ziemi również jest nieco kontrowersyjna. W przypadku Azji (Mount Everest), Ameryki Północnej (Mc Kinley), Ameryki Południowej (Aconcagua), Afryki (Kilimandżaro) i Antarktydy (Vinson) sprawa jest jasna. Problem pojawia się w przypadku Europy i Australii. W zależności od tego jak wyznaczy się granicę między Europą a Azją, najwyższym szczytem Starego Kontynentu może być Mont Blanc w Alpach albo Elbrus w Kaukazie. Z kolei od kiedy Australię zaczęto łączyć z Oceanią, Góra Kościuszki musiała ustąpić pierwszeństwa najwyższemu szczytowi Indonezji – Puncak Jaya. Koronę Ziemi zdobyło dotychczas ponad sto osób (40% z nich zdobyło przezornie wszystkie dyskusyjne szczyty). Coraz więcej śmiałków postanawia zdobyć również tzw. Koronkę Ziemi, czyli wszystkie drugie co do wysokości szczyty na każdym z kontynentów. W 2001 roku polski himalaista Piotr Pustelnik stworzył pojęcie Trzech Koron – zdobycia Korony Ziemi, Koronki Ziemi i Korony Himalajów.
Zorza polarna
Gwiazdka Cieszyńska, pismo dla nauki, umiejętności, przemysłu i zabawy. Ner 9. – Cieszyn d. 20. Marca. – R. 1852. 
Gwiazdka Cieszyńska, pismo dla nauki, przemysłu i zabawy. Ner. 18. – Cieszyn 30. kwietnia. – Rok 1859. Zorza jest widowiskowym, świetlnym zjawiskiem pojawiającym sie głównie w okolicach biegunów Ziemi. Ich genezy należy szukać w słonecznych rozbłyskach, podczas których emitowanych jest wiele cząstek o dużej energii. Cząstki te, w postaci wiatru słonecznego, docierają do Ziemi, odkształcając jej magnetosferę. Przenikająca przez pole magnetyczne materia kieruje sie w stronę biegunów, powodując wzbudzenia atomów, a skutkiem tego jest świecenie zorzowe. Kolory zorzy zależą od różnej intensywności linii emisyjnych, a także od określonego gazu (np. tlen – czerwony i zielony, azot – purpurowy i bordowy, wodór i hel – niebieski i fioletowy).
Artezyjskie studnie
Gwiazdka Cieszyńska, pismo dla zabawy, nauki i przemysłu. Ner. 29. – Cieszyn d. 18. Lipca. – R. 1857. Wody artezyjskie to rodzaj wód podziemnych, które występując pod dużym ciśnieniem hydrostatycznym, zdolne są do samoczynnego wypływu na powierzchnię. Mogę występować tylko w ściśle określonych warunkach. Najczęściej pojawiają się w nieckach, w których warstwa zdolna do gromadzenia i przepuszczania wody znajduje się pomiędzy dwiema warstwami nieprzepuszczalnymi. Odwiert w górnej warstwie nieprzepuszczalnej powoduje podniesienie się słupa wody i jej wypływ na powierzchnię. Największe obszary występowania, nazywane basenami artezyjskimi, znajdują się w Australii, USA i północnej Afryce. Nazwa tych wód pochodzi od krainy Artois we Francji, gdzie w 1126 roku powstała pierwsza studnia artezyjska.
Góra Ararat
Gwiazdka Cieszyńska, pismo dla zabawy, nauki i przemysłu. Ner. 34. – Cieszyn d. 30. Sierpnia. – R. 1856. Ararat to najwyższy szczyt Turcji, leżący w sercu Wyżyny Armeńskiej. Jest wygasłym wulkanem o wysokości 5137 m n.p.m. Nazwa góry pochodzi Ary – boga śmierci i odrodzenia. Po raz pierwszy szczyt zdobyli w 1829 roku niemiecki podróżnik Friedrich Parrot i ormiański pisarz Chaczatur Abowian. Jednym z pierwszych jej zdobywców był również polski badacz Józef Chodźko. W 1850 roku gubernator krajów kaukaskich książę Woroncow zlecił ponowne wejście na Ararat, celem dokonania różnych pomiarów. Najlepszym kandydatem do tej pracy okazał się być topograf i geodeta Józef Chodźko. Wyprawa wyruszyła w lipcu 1850 roku z Tyflisu (dzisiaj Tbilisi), a następnie przez Erywań i Nachczewan dotarła do wsi Serdar Bolak, gdzie założyła obóz. Wspinaczkę na szczyt rozpoczęto 1 sierpnia, jednak drogę bardzo utrudniały warunki atmosferyczne. W końcu 6 sierpnia wypogodziło się i o godzinie 10 rano badacze stanęli na szczycie góry.
