Grzegorz Surdy, Krzysztof Brożek – „Solidarność Walcząca” – recenzja i ocena
Grzegorz Surdy, Krzysztof Brożek – „Solidarność Walcząca” – recenzja i ocena
Początek lat 80., wraz z powstaniem NSZZ „Solidarność” przyniósł w Polsce ożywienie nastrojów patriotycznych oraz nadzieję na liberalizację reżimu komunistycznego. Nie trwało to jednak długo. Wprowadzenie stanu wojennego, towarzyszące mu represje i zdelegalizowanie największego ogólnokrajowego związku zawodowego, szybko ostudziły pozytywne nastroje, wprowadzając w ich miejsce strach, niepewność lecz przy tym także i mobilizację do walki z niechcianą władzą. Działalność w tymże duchu podzieliła się na dwa nurty. Jeden z nich, przekonany o niemożności pokonania w najbliższej przyszłości komunizmu, postulował pokojowe wymuszanie na rządzących kolejnych kompromisów. Drugi – nie widząc możliwości porozumienia oraz odrzucając propozycje liberalizacji w ramach obowiązującego reżimu, nawoływał do jego całkowitego obalenia oraz walki o niepodległość – jeśli trzeba, także z bronią w ręku. Do tego też nurtu zaliczała się Solidarność Walcząca.
„Wobec Boga i Ojczyzny przysięgam walczyć o wolną i niepodległą Rzeczpospolitą Solidarną, poświęcać swe siły, czas – a jeśli zajdzie potrzeba – swe życie dla zbudowania takiej Polski. Przysięgam walczyć o solidarność między ludźmi i narodami. Przysięgam rozwijać idee naszego Ruchu, nie zdradzić go i sumiennie spełniać powierzone mi w nim zadania” – takie słowa przysięgi, w obecności dwóch świadków i w konspiracji wypowiadał każdy, kto chciał wstąpić w szeregi Solidarności Walczącej. Posiadająca fraktalną, maksymalnie zdecentralizowaną strukturę, działająca w dużej mierze w podziemiu, narażona na nieustanną inwigilację oraz wymagająca od swoich członków najwyższej lojalności i odwagi, kończącej się często więzieniem – już tak pobieżny opis uderzająco przypomina sposób działania Armii Krajowej. Nie przez przypadek – taki był zamiar twórców Solidarności Walczącej. Założona w 1982 r. we Wrocławiu jako polska antykomunistyczna organizacja podziemna wyrosła z „Solidarności”, jednak w odróżnieniu od niej miała dość radykalnie zakreślony cel – całkowitego obalenia komunizmu oraz walki o wolną i niepodległą Rzeczpospolitą. Do jakich środków uciekali się jej członkowie dla realizacji tego zamierzenia? O tym m.in. opowiada książka „Solidarność Walcząca” Grzegorza Surdego i Krzysztofa Brożka.
W swojej publikacji autorzy poruszają wiele aspektów funkcjonowania SW, przedstawiając kompleksowy i wyczerpujący obraz jej operowania – od okoliczności i przyczyn powstania, przez związki z „Solidarnością”, strukturę, metody funkcjonowania, zaopatrzenie, powiązania międzynarodowe czy wreszcie – zakończenie działania i marginalizację. Co jednak istotne – nie czynią tego w sposób teoretyczny. W omawianej książce Solidarność Walcząca ma twarz tysięcy Polek i Polaków (ale i nie tylko!), którzy poświęcali swą młodość, zapał, a niejednokrotnie także plany oraz przyszłość, walce o obalenie reżimu i niepodległą, solidarną ojczyznę. Na kartach publikacji Grzegorza Surdego i Krzysztofa Brożka reprezentowani są oni przez osiemnastu rozmówców, którzy w interesujący i barwny sposób zdradzają swój sposób widzenia organizacji oraz opowiadają o własnych doświadczeniach z działalności w jej strukturach.
Raz więc zabierają czytelników na dach jednego z zakładów pracy, na którym zdecydowali się podjąć krótką co prawda, bo godzinną, acz skuteczną głodówkę protestacyjną, innym razem do konspiracyjnego mieszkania, pełniącego rolę centrum druku podziemnej prasy i ulotek, jeszcze innym zaś – w ucieczkę przed „ogonem” – pościgiem funkcjonariuszy SB czy milicjantów. To wszystko pozwala poznać Solidarność Walczącą nie tylko z perspektywy formalnej, ale przede wszystkim – ludzkiej, z jej słabościami i ułomnościami, ale i indywidualnymi motywacjami, składającymi się na skuteczność i siłę organizacji.
Książka Surdego i Brożka ukazała się w ramach Centralnego Projektu Badawczego IPN – „„Solidarność” i opór społeczny w PRL 1956–1989”. Pozycja zbudowana została na bazie wywiadów z byłymi działaczami tytułowej organizacji, którzy w rozmowie z autorami oraz między sobą opowiadają o przeżyciach i doświadczeniach z konspiracyjnej działalności. Taką konstrukcję należy uznać za niewątpliwy atut książki – przytaczane wprost barwne wypowiedzi rozmówców dynamizują opowieść, a posegregowanie ich w tematycznych, chronologicznie ułożonych rozdziałach, pozwala zachować harmonię i porządek narracji, bez zagubienia głównej myśli książki. Poza wspomnieniami rozmówców, wzbogacona ona została także o niezbędne komentarze, tworzące dla nich właściwy kontekst społeczno-polityczny, jak również o biogramy oraz zdjęcia członków Solidarności Walczącej. Jedynym mankamentem, jaki można zarzucić publikacji, są dość często pojawiające się literówki, sprawiające wrażenie niedostatecznego dopracowania książki. Rekompensuje je jednak wciągająca zawartość merytoryczna, pozwalająca przymknąć oko na drobne niedociągnięcia.
Książka Grzegorza Surdego i Krzysztofa Brożka to niewątpliwie ważna pozycja. Stanowi ona istotny głos w debacie o związkowym ruchu oporu czasów komunizmu, uzupełniając jego obraz o ważną, acz często marginalizowaną i pozostającą w cieniu NSZZ „Solidarności” organizację, jaką była Solidarność Walcząca, ukazując ją z perspektywy jej członków – ludzi z konkretną historią, bagażem doświadczeń, systemem wartości oraz spojrzeniem na kwestię patriotyzmu i niepodległości. Publikacja stanowi interesującą lekturę zarówno dla badaczy, naukowo zajmujących się okresem ostatnich dekad XX-wiecznej Polski, jak i czytelników zainteresowanych niezwykłymi, ludzkimi historiami.
