Fryderyk Nietzsche i jego stosunek do Wagnera
Fryderyk Nietzsche w 1872 r. (domena publiczna). Do pierwszego spotkania obu mężczyzn doszło w 1868 r. w Lipsku. Obaj byli zafascynowani filozofią A. Schopenhauera i muzyką, łączyła ich także krytyczna postawa wobec czasów i społeczeństwa. Nietzsche uważał, że Wagner w swojej twórczości uchwycił charakterystyczny dla Niemców paradoks prostoty, a zarazem przenikliwości – kontrast ten oddawało zestawienie takich utworów jak tragiczny i pesymistyczny „Tristan i Izolda” z wesołymi i optymistycznymi „Śpiewakami norymberskimi”. Filozof był pod wrażeniem lekkości, taneczności, a także komizmu przepełniającego muzykę Wagnera. Uważał go za artystę „doskonale dionizyjskiego”, który tworząc swoje dramaty muzyczne wskrzesił tragedię grecką.
Zachwyt Nietzschego nie trwał wiecznie. O ile filozof dążył do poskromienia i nadania kształtu temu, co dionizyjskie, kompozytor miał jedynie na celu rzucenia się w prąd owej dionizyjskości. W skutek tego Nietzsche w dość krótkim czasie stał się zapalczywym przeciwnikiem Wagnera. Początkowo uważał go za jedną z tzw. „potęg kulturalnych” („Kulturgewalten”), z czasem zaczął go krytykować z powodu zaangażowania politycznego i bliskiej relacji z królem Ludwikiem II Bawarskim.
Fryderyk Nietzsche – zobacz też:
- Friedrich Nietzsche – „Z genealogii moralności” i „Narodziny tragedii”
- Ludwik II Bawarski – szaleniec czy ekscentryk?
- Wagner nie taki hitlerowski
Nietzsche, jako zwolennik czystego klasycyzmu Grecji, krytykował wagnerowskie umiłowanie do cudowności, romantyzmu i niemieckiego patriotyzmu. Jego dzieło teatru religijnego pt. „Parsifal” uznał za „zdradę” i przejście na stronę „wroga”. Religijność bijąca z owej sztuki została przez Nietzschego uznana za fałszywą i pretensjonalną. Zarzucał on Wagnerowi również lekceważenie wewnętrznych uczuć i właściwego stylu, a także przesadne moralizowanie. Nawet w okresie bliskim śmierci filozofa (dokładniej 5 lat przed jego zgonem) stworzył dwa pisma krytykujące kompozytora – „Sprawa Wagnera” i „Nietzsche kontra Wagner”.
Źródła: Z. Jachimecki, Wagner, Wydawnictwo PWM, Kraków 1982,; F. Nietzsche, Narodziny Tragedji, Instytut Wydawniczy „Bibljoteka Polska”, Warszawa 1924; B. Pociej, Wagner, Wydawnictwo PWM, Kraków 2004.
Redakcja: Tomasz Leszkowicz
