Franciszek Kleeberg (1888–1941)
Franciszek Kleeberg (1888–1941)
Kleeberg był jednym z najzdolniejszych dowódców w przedwojennym Wojsku Polskim. Urodził się 1 lutego 1888 roku w Tarnopolu. Pochodził z rodziny o tradycjach patriotycznych – jego ojciec Emilian był powstańcem styczniowym, a później oficerem c.k. armii. Franciszek uczył się w Wojskowej Szkole Realnej w Hranicach, maturę realną złożył w Wiedniu. Studiował w Wojskowej Akademii Technicznej w Mödling na Wydziale Artylerii. Po jej ukończeniu w stopniu podporucznika służył w 2. pułku haubic polowych w Wiedniu.
Rozpoczęte w 1913 roku studia w Wyższej Szkole Wojennej w Wiedniu przerwał wybuch pierwszej wojny światowej.
Franciszek Kleeberg (1888–1941) W latach 1914–1918 Kleeberg pełnił różne funkcje w austro-węgierskiej armii. W kwietniu 1918 roku, w związku z prośbą o zmianę obywatelstwa austriackiego na polskie, został karnie przeniesiony do walczącej na froncie włoskim austro-węgierskiej 54. Brygady Piechoty na stanowisko oficera sztabu.
Po ogłoszeniu przez Polskę niepodległości w stopniu podpułkownika (potem pułkownika) sztabu generalnego pełnił różne funkcje w odrodzonym Wojsku Polskim. W 1934 roku objął dowództwo Okręgu Korpusu Nr III w Grodnie, a w 1936 roku został przeniesiony na stanowisko dowódcy Okręgu Korpusu Nr IX w Brześciu nad Bugiem.
9 września 1939 roku z rozkazu naczelnego wodza zorganizował w ramach swojego Okręgu Korpusu Samodzielną Grupę Operacyjną „Polesie”, która na linii Brześć–Pińsk miała zabezpieczyć koncentrację sił polskich na południu. W trudnych warunkach na bazie jednostek rezerwowych oraz rozbitych z armii walczących na zachodzie kraju udało mu się stworzyć sprawny i bitny związek taktyczny, która mężnie i z powodzeniem stawiał czoło wojskom sowieckim oraz niemieckim. 14–16 września Zgrupowanie „Brześć” SGO „Polesie” skutecznie broniło Brześcia przed korpusem pancernym gen. Heinza Guderiana. Sprawnie też wycofało się z twierdzy. 16–19 września Niemcom nie udało się rozbić także zgrupowania „ SGO „Polesie” broniącego Kobrynia.
Początkowo Kleeberg chciał się przebić na południe, jednak po sowieckiej agresji 17 września i informacją o wycofaniu się Rządu i Naczelnego Wodza do Rumunii podjął próbę przebicia się spod Kowla na pomoc walczącej Warszawie. Sam Kleeberg odrzucił propozycję ewakuowania się wraz ze sztabem drogą lotniczą do Rumunii: Wojna jest przegrana, ale honor żołnierza nie jest przegrany. Mam żołnierzy pod swoją komendą. Nie opuszczę ich. Zwłaszcza teraz, w nowej sytuacji – powiedział wtedy.
28 września, na wieść o kapitulacji Warszawy, podjął decyzję o przebijaniu się w Góry Świętokrzyskie, gdzie zamierzał rozwinąć działania partyzanckie i doczekać ofensywy wojsk francuskich na froncie zachodnim wiosną 1940 roku. Po drodze zamierzał uzupełnić amunicję i braki w uzbrojeniu w Głównej Składnicy Uzbrojenia nr II pod Dęblinem. 29–30 września w walkach pod Jabłoniem, Milanowem i Parczewem SGO „Polesie” udało się przebić przez zagradzającą drogę na zachód sowiecką 143. Dywizję Strzelców. 2–3 października wojska Kleeberga z powodzeniem walczyły z Niemcami pod Serokomlą, Kockiem i Talczynem. 4–5 października SGO „Polesie” pod Adamowem i Wolą Gułowską starła się z przeważającymi siłami niemieckich 13. Dywizji Piechoty Zmotoryzowanej i 29. Dywizji Piechoty, ale mimo utrzymania pozycji, wobec wyczerpania amunicji oraz żywności 5 października Kleeberg podjął decyzję o zaprzestaniu dalszej walki. Następnego dnia SGO „Polesie” skapitulowała.
Po kapitulacji Kleeberg dostał się do niewoli niemieckiej. Został osadzony w obozie jenieckim oflag IVB, w twierdzy Königstein koło Drezna, wraz z innymi polskimi generałami, m.in. Juliuszem Rómmlem, Tadeuszem Kutrzebą, Edmundem Knollem-Kownackim oraz mjr. Henrykiem Sucharskim. Ciężkie warunki szybko odbiły się na zdrowiu Kleeberga. Generał Franciszek zmarł 5 kwietnia 1941 roku w wyniku powikłań choroby serca. Został pochowany w Dreźnie na cmentarzu Neustadt. W 1969 roku jego prochy przewieziono do kraju i złożono na cmentarzu wojennym w Kocku.
Zachęcamy do wzięcia udziału w plebiscycie Magazynu Historycznego „Mówią wieki” Bohater Września ’39. Głosować można do 30 września 2019 roku.
