F. Bourbon, E. Lavagno – „Ziemia Święta. Przewodnik po Izraelu, Synaju i Jordanii śladami starożytności” – recenzja i ocena
Pytanie tylko, jak odnaleźć się w gąszczu możliwości, jakie przed potencjalnym zwiedzającym oferuje ów historycznie przebogaty obszar… W obliczu tego typu dylematu praktyczną pomocą mogą okazać się profesjonalne przewodniki. A przyznać trzeba, że na naszym rynku jest ich całkiem sporo. Wśród nich na szczególna uwagę zasługuje przewodnik autorstwa włoskiego orientalisty Fabia Bourbona oraz fotografa-globtrotera Enrica Lavagno. Okazja ku temu o tyle dobra, że ów tytuł doczekał się właśnie polskiej edycji.
Uczciwie trzeba przyznać, że w niniejszej publikacji próżno doszukiwać się adresów hosteli i schronisk, orientacyjnych kosztów noclegów czy kulinarnych ciekawostek. Nie jest to bowiem tego typu przewodnik. W tym przypadku mamy bowiem do czynienia z monografią dziejów i zabytków tytułowej Ziemi Świętej. Materialnych świadectw przeszłości regionu nie brakuje, toteż zakres podjętego tematu jest rozległy. Aby książka była bardziej intuicyjna w odbiorze, autorska spółka zdecydowała się na zapewne najbardziej rozsądną w tym przypadku kompozycję, tj. układ topograficzny.
Przeczytaj:
- Halina Manikowska - „Jerozolima – Rzym – Compostela. Wielkie pielgrzymowanie...”
- Od castrum do zamku. Twierdze krzyżowców w średniowiecznej Palestynie
Całość poprzedza zwięzłe (acz trafnie wyselekcjonowane pod względem doboru materiału) przybliżenie dziejów regionu. A przyznać trzeba – proszę wybaczyć truizm – że jest o czym pisać. Zwłaszcza że aktywność gromad ludzkich na obszarze Syro-Palestyny sięga zamierzchłego paleolitu. Wszak to właśnie w tym regionie odnaleziono artefakty fundamentalne dla naszego rozeznania wczesnej egzystencji człowieka rozumnego (m.in. pochówki w jaskini Skhul w górach Karmel). Nie wspominając już o trudnym do przeoczenia udziale neolitycznych rolników (m.in. przedstawicieli schyłkowej kultury natufijskiej) w rozwoju stałego osadnictwa. W tej części książki, z oczywistych względów, nie mogło zabraknąć częstych odniesień do tradycji biblijnych. Obaj autorzy nie wnikają w niuanse współczesnych reinterpretatorów historii Zbawienia i tym samym zwykle z dużą ufnością podchodzą do przekazów zawartych w księgach Pisma Świętego. Ta okoliczność o tyle nie dziwi, że nadrzędny cel tego typu publikacji jest jednak nieco inny niż prezentacja najnowszych ustaleń z zakresu biblistyki. Poszczególne fazy dziejów Ziemi Świętej są tu rzecz jasna istotne; stanowią jednak przede wszystkim tło dla prezentacji reliktów minionych epok. Stąd po esencjonalnym przybliżeniu kolejnych etapów historii politycznej regionu czytelnik przenosi się wprost do Jerozolimy.
Opis zabytków tego bez cienia wątpliwości wyjątkowego miasta to blisko sześćdziesiąt stron przybliżających poszczególne dzielnice, sanktuaria oraz tradycje związane z centrum duchowości wyznawców trzech najważniejszych religii monoteistycznych. Autorzy nie szczędzą szczegółów, nie przekraczając jednocześnie ram przyjętych dla tej publikacji.
Zobacz też:
Według identycznego schematu przybliżono pozostałe, zdaniem twórców przewodnika, godne uwagi miejsca Palestyny. Wśród nich nie mogło zabraknąć Jerycha (swego czasu uznawanego za najstarsze miasto świata), wsławionego apokaliptycznymi tradycjami Megiddo, Qumran, Betlejem, Akki (ostatniego bastionu krzyżowców w Ziemi Świętej) oraz zjawiskowej stolicy Nabatejczyków – Petry (której Bourbon poświęcił zresztą osobną monografię). A to tylko ważniejsze ze scharakteryzowanych w przewodniku lokalizacji. Przy czym ze względu na ogrom zawartych tu szczegółów wydaje się, że lepiej zapoznawać się z treścią książki stopniowo – lub oczywiście wedle potrzeby, jeśli rzeczywiście towarzyszy nam w czasie podróży.
Niewątpliwym walorem tej publikacji jest bogata ikonografia ukazująca opisywane zabytki zarówno w pełnej krasie, jak również ich detale bądź też szczególnie ważne artefakty. Przy doborze fotografii postarano się o ich urozmaicenie pod względem ujęcia perspektywicznego. Stąd nie brakuje m.in. widoków z lotu ptaka (np. na pozostałości kananejskiej fortecy Chasor). Ich jakość jest zwykle bez zarzutu. Nieprzypadkowo zresztą, bo odpowiedzialny za tę stronę przedsięwzięcia Enrico Lavagno ma w swoim dorobku m.in. nagrodzony album „Świat: Podniebna podróż”. Zdarzają się jednak reprodukcje na tyle niewielkie (np. Grób Absaloma – s. 66), że zorientowanie się co do ich faktycznego wyglądu nastręcza nieco trudności. Co nie zmienia faktu, że lektura „Ziemi Świętej” stanowi dobrą okazję także do wizualnego zaznajomienia się z różnorodnością kultury materialnej tego obszaru. Oczywiście nie mogło zabraknąć map oraz rzutów przyziemnych niektórych budowli (m.in. zamku krzyżowców Belvoir – s. 105).
Przewodnik uzupełniono o słowniczek trudniejszych terminów, zwięzłą bibliografię (wybór publikacji włosko- i anglojęzycznych) oraz indeks opisywanych miejsc – z pewnością szczególnie przydatny, biorąc pod uwagę podstawowe przeznaczenie tej książki.
„Ziemię Świętą” w wykonaniu Fabia Bourbona i Enrica Lavagno można śmiało uznać za praktyczne kompendium informacji o tym regionie. I co więcej łączące w sobie przystępność z kompetencją. Pozycja godna uwagi zarówno dla osób zamierzających odwiedzić Palestynę, jak i czytelników po prostu zainteresowanych tym unikalnym rejonem. Zwłaszcza że tak rozsądna cena, jak i wysoka jakość edytorska tej publikacji to kolejne argumenty przemawiające na jej korzyść.
Redakcja i korekta: Agnieszka Kowalska
