E. Czaczkowska, T. Wiścicki – „Ksiądz Jerzy Popiełuszko. Wiara, nadzieja, miłość. Biografia Błogosławionego”- recenzja i ocena
Na temat ks. Popiełuszki powstało już wiele prac o rozmaitym charakterze. Mamy naukowe analizy, książki popularne, publicystyczne, albumy, a także kolejne lepsze i gorsze ujęcia biograficzne. Ewa Czaczkowska i Tomasz Wiścicki podjęli kolejną próbę zmierzenia się z biografią legendarnego kapłana. Czy udało im się powiedzieć coś nowego? Czy posunęli się dalej niż inni autorzy w wyjaśnianiu okoliczności zabójstwa ks. Popiełuszki? Czy udało im się z większym prawdopodobieństwem ustalić mocodawców zabójstwa, lub chociaż zawęzić krąg podejrzanych? Oto pytania z którymi rozpoczynałem lekturę książki.
„Ksiądz Jerzy Popiełuszko. Wiara, nadzieja, miłość. Biografia Błogosławionego” - kapłan przeciętny i niezwykły zarazem
Recenzowana praca składa się z krótkiego wstępu i sześciu rozdziałów, o zróżnicowanej długości. Pierwsze dwie części pokazują jak wykuwał się charakter przyszłego kapelana „Solidarności”. Dowiemy się więcej o jego pochodzeniu, o domu rodzinnym, o tym jak się uczył (przeciętnie), oraz o pierwszych latach jego kapłaństwa, przepełnionych problemami zdrowotnymi. Wiele miejsca autorzy słusznie poświęcili na opis służby wojskowej ks. Popiełuszki jako kleryka. Słusznie dlatego, że już wtedy objawiła się jego niezłomność i odwaga w bronieniu wiary katolickiej i swoich przekonań.
Rozdział trzeci dotyczy kluczowego w okresie życia kapłana okresu rewolucji Solidarności i stanu wojennego, gdy dzięki prowadzonym przez siebie nabożeństwom za Ojczyznę stał się on najbardziej znanym kapelanem wielomilionowego ruchu społecznego.
Najwięcej miejsca w książce zajmuje kwestia porwania, zabójstwa i procesu sprawców morderstwa ks. Popiełuszki (opisana w rozdziale czwartym i uzupełniona o pewne wątki w piątej części). Autorzy w przystępny sposób przedstawili dostępną na ten temat wiedze odwołując się do najnowszych opracowań i dokumentacji zgromadzonej w najważniejszych archiwach. Wielkim atutem ich pracy jest pozyskanie znaczącej liczby relacji świadków, która w wielu miejscach staję się podstawą narracji. Dzięki temu obserwujemy ks. Jerzego jako człowieka z krwi i kości, a nie jedynie jako świętego, pozbawionego jakichkolwiek wad.
„Ksiądz Jerzy Popiełuszko. Wiara, nadzieja, miłość. Biografia Błogosławionego” - narracja barwna, lecz rozważna
Wśród innych zalet książki warto wskazać zdecydowane oceny Czaczkowskiej i Wiścickiego wobec zbyt daleko idących hipotez nt. morderstwa ks. Popiełuszki. Tego rodzaju propozycje formułował m.in. Wojciech Sumliński. Możliwym scenariuszom wydarzeń i interpretacjom morderstwa ks. Popiełuszki poświęcony został cały rozdział piąty. Autorzy stoją tam na stanowisku, że alternatywne koncepcje, całkowicie odrzucające ustalenia procesu toruńskiego, nie tylko nie zbliżają, ale raczej oddalają nas od prawdy. Ostatnia szósta część książki poświęcona jest kultowi ks. Jerzego i staraniom o oficjalne uznanie jego kultu. Czaczkowska i Wiścicki nie unikają pod tym względem również trudnych tematów. Należą do nich na pewno agenturalna współpraca postulatora procesu beatyfikacyjnego, ks. Kaczmarka czy pewien dystans prymasa Glempa do szybkiego rozpoczęcia starań o uznanie ks. Jerzego za błogosławionego.
Nowa biografia ks. Jerzego ma również kilka mankamentów. Na pierwszy plan wysuwają się powtórzenia, których jest sporo przede wszystkim w rozdziałach czwartym i piątym. W całości powtórzono rozważania na temat analizy Filipa Musiała dotyczącej hipotez dlaczego zamordowano ks. Popiełuszkę. Wynikało to zapewne z pośpiechu wydawnictwa, chcącego wydać pracę przed kolejną rocznicą zamordowania ks. Popiełuszki, ale tego typu potknięcia na pewno nie powinny mieć miejsca, szczególnie przy wydawaniu pracy mającej w założeniu zbierać w całościowy sposób naszą wiedzę. W moim przekonaniu należało również szerzej opisać stosunek hierarchii kościelnej do ks. Popiełuszki i do duchowych współpracujących z opozycją, gdyż przeważająca część biskupów na zaangażowanie opozycyjne kapłanów patrzyła negatywnie lub z daleko idącym dystansem. Precyzyjnie opisany został natomiast stosunek prymasa Glempa do działalności ks. Jerzego).
*
Recenzowana książka w całościowy sposób zbiera naszą wiedzę na temat życia, śmierci i procesu morderców ks. Popiełuszki. Nie goni za tanią sensacją, nie jest również napisana w hagiograficznym stylu. Przyjęta forma będąca czymś pomiędzy pracą naukową (opracowanie było recenzowane przez profesorów Antoniego Dudka i Jana Żaryna) a opracowaniem popularnym napisanym żywym językiem. Efekt jest w pełni satysfakcjonujący, a zgłoszone zastrzeżenia nie zmieniają tej bardzo wysokiej oceny. Książkę autorstwa Czaczkowskiej i Wiścickiego oceniam jako najlepszą z dostępnych obecnie na rynku wydawniczym prac poświęconym ks. Popiełuszce. Zachęcam do lektury!
