Dekrety wprowadzające stan wojenny niekonstytucyjne
To, że stan wojenny wprowadzono nielegalnie, nie miało w 1981 roku żadnego praktycznego znaczenia. Dziś jest inaczej (fot. Briho) 16 marca 2011 roku Trybunał Konstytucyjny obradujący w pełnym składzie uznał, że dekret o stanie wojennym oraz dekret o postępowaniach szczególnych w sprawach o przestępstwa i wykroczenia w czasie obowiązywania stanu wojennego, są niezgodne z art. 7 obecnej Konstytucji RP („Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”). Jest tak, gdyż wspomniane akty prawne stały w sprzeczności z art. 31 ust. 1 Konstytucji PRL z 22 lipca 1952 r. oraz z art. 15 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Osobistych i Politycznych. Jak uzasadnili sędziowie:
Dekrety zostały wydane 12 grudnia 1981 r. W tym czasie trwała III sesja Sejmu VIII kadencji. Rada Państwa mogła wydawać dekrety wyłącznie w okresach między sesjami Sejmu. Zatem wydanie dekretów grudniowych w trakcie sesji Sejmu było nielegalne, pozbawione podstawy prawnej. Działanie Rady Państwa naruszyło nie tylko szczegółowe przepisy konstytucyjne dotyczące procesu prawotwórczego, ale też ogólne zasady dotyczące funkcjonowania organów władzy publicznej.
Trybunał stwierdził również, że dekrety te stały w sprzeczności z zasadą mówiącą, iż prawo nie może działać wstecz.
Wniosek o zbadanie zgodności z konstytucją dekretów grudniowych skierował do Trybunału Konstytucyjnego jeszcze poprzedni Rzecznik Praw Obywatelskich Janusz Kochanowski. Argumentował on, że mimo iż akty te zostały formalnie uchylone w 2002 roku, to jednak w wielu przypadkach osoby poszkodowane w wyniku wprowadzenia stanu wojennego nie miały możliwości sądownego dochodzenia swoich praw, w tym ubiegania się o odszkodowania. Trybunał przychylił się do tej opinii, stwierdzając, że:
istniejące obecnie środki prawne nie pozwalają na wzruszenie rozstrzygnięć w niektórych sprawach zapadłych w postępowaniach prowadzonych na podstawie dekretu o postępowaniach szczególnych. Wobec tego jedynie wydanie orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny jest skutecznym środkiem ochrony wolności i praw konstytucyjnych wszystkich podmiotów, w stosunku do których zastosowano szczególne postępowania z dekretu.
Chociaż dekrety grudniowe zostały uchylone, Trybunał mógł zająć się ich zgodnością z konstytucją, bowiem może on orzekać o nieobowiązujących już aktach prawnych, jeśli jest to „konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw”.
Źródło: trybunal.gov.pl.
Korekta: Agnieszka Kowalska
