„Czterej pancerni i pies” obchodzą urodziny
Serial w reżyserii Konrada Nałęckiego powstał na podstawie powieści Janusza Przymanowskiego, oficera Ludowego Wojska Polskiego, literata i publicysty. Łącznie nakręcono 21 odcinków w trzech seriach (1966, 1969, 1970). Główne role zagrali Janusz Gajos (Janek), Franciszek Pieczka (Gustlik), Roman Wilhelmi (Olgierd), Włodzimierz Press (Grigorij), Wiesław Gołas (Tomuś), Witold Pyrkosz (Wichura), Pola Raksa (Marusia) i Małgorzata Niemirska (Lidka). Kreacje te przyniosły ich odtwórcom niezwykłą popularność, wielu z nich do dziś jest kojarzona z granymi wtedy postaciami. Wśród aktorów drugoplanowych przewinęło się wielu wybitnych aktorów starszego i młodszego pokolenia. Również pies Trymer, główny odtwórca roli Szarika, stał się najbardziej znanym psem-aktorem w historii polskiej kinematografii.
Dzielna załoga czołgu „Rudy” 102 (źródło: filmpolski.pl). Podstawą sukcesu produkcji były wyraziste i budzące sympatię postacie głównych bohaterów, przygodowy charakter akcji, liczne sceny batalistyczne, humor oraz wątek miłosny Marusi i Janka. Każdy mógł znaleźć w tej historii coś dla siebie. Serial wpisywał się w nurt kina historycznego lat 60., w którym odchodzono od martyrologiczno-refleksyjnego sposobu opowiadania o polskiej przeszłości (charakterystycznego dla polskiej szkoły filmowej) na rzecz obrazów popularnych o pozytywnym przekazie. Oprócz seriali (obok [Czterech pancernych...] triumfy święciła też [Stawka większa niż życie]) chętnie kręcono wówczas również filmy wojenne ([Westerplatte], [Jarzębina czerwona]), filmy obyczajowe ([Album polski]), „polskie westerny” ([Prawo i pięść]) czy nawet komedie ([Sami swoi], [Jak rozpętałem drugą wojnę światową]).
Serial był jednocześnie efektem realizowania peerelowskiej polityki historycznej. Promował bohaterstwo oddziałów tworzonych w ZSRR i polsko-radzieckie braterstwo broni. Wiele wątków niewygodnych z punktu widzenia oficjalnej wizji historii pozostało niejasnych. Widzowie nie dowiadują się na przykład, w jaki sposób Janek znalazł się w pierwszym odcinku w syberyjskiej tajdze. W niespójny sposób pokazane są też walki wokół Warszawy późnym latem 1944 r., gdy trwało już powstanie warszawskie – pancerni zostają wówczas ranni, do walki wracają dopiero w styczniu 1945 r. Olgierd Jarosz, pierwszy dowódca „Rudego”, przedstawiany w serialu jako potomek polskich zesłańców w Rosji, w powieściowym pierwowzorze nazywał się Wasyl Semen i był radzieckim oficerem oddelegowanym do Ludowego Wojska Polskiego.
Czołg T-34 wykorzystany do kręcenia scen wewnątrz Rudego. Obecnie w Muzeum Broni Pancernej w CSWL w Poznaniu (autor: Radomil, opublikowano na licencji CC ASA 3.0). Serial po 1989 r. oskarżano o zakłamywanie najnowszej historii Polski. W 2006 r., po protestach kombatantów, TVP podjęła decyzję o nieemitowaniu kultowej produkcji. W następnym roku wróciła ona jednak na antenę, a w 2008 r. rozpoczęto emisję Czterech pancernych... w telewizji TVP Historia wraz z komentarzem historycznym.
Marusia (Pola Raksa) i Janek (Janusz Gajos) - serialowe love story i przyjaźń polsko-radziecka w jednym (źródło: filmpolski.pl). Serial stał się niezwykle popularny już w latach 60. Organizowano spotkania z odtwórcami głównych ról, zakładano też młodzieżowe Kluby Pancernych. Jedną z najpopularniejszych rozrywek dziecięcych była właśnie zabawa w czterech pancernych i psa. Serial emitowano również w ZSRR, Czechosłowacji, NRD, Finlandii, na Węgrzech oraz Kubie. Popularność tej kultowej peerelowskiej produkcji nie skończyła się w 1989 r., serial był wielokrotnie emitowany w ogólnopolskich kanałach telewizyjnych (oprócz TVP również w Kino Polska i TVN). Doczekał się także książki na swój temat autorstwa Marka Łazarza pt. Czterej pancerni i pies. Przewodnik po serialu i okolicach (Warszawa 2006).
„Czterej pancerni i pies” – zobacz też:
Polecamy e-book Tomasza Leszkowicza – „Oblicza propagandy PRL”:
Książka dostępna również jako audiobook!
