Cmentarz Wojskowy w Białymstoku – nekropolia grobów niewygodnych (fotorelacja)
Tytułem wstępu
Ostatnie miesiące przyniosły olbrzymią popularność zwrotu „polityka historyczna”. Jej częścią stała się niestety walka z miejscami pamięci, co niestety można zaobserwować na przykładzie niektórych działań katowickiego IPN. Jakkolwiek oceniamy pomniki i tablice wzniesione w erze „słusznie minionego” ustroju, są one częścią naszej historii, tak samo jak ludzie, których upamiętniają. Patrząc również na rozmaite relacje związane ze Świętem Zmarłych, można było odnieść wrażenie, że istnieje tu pewna cmentarno-pomnikowa nierówność, mająca swe źródło w kształcie orzełka, jaki nosił dany poległy.
Zobacz także:
- Cmentarz Bródnowski – 130 lat historii
- Cmentarz Garnizonowy w Gdańsku – żywa historia wśród nagrobków
Tablica umieszczona przed cmentarzem 
Brama cmentarna 
Najstarsza część cmentarza – groby z wojny polsko-bolszewickiej 
Wielu z nich jest niestety nieznanych Białostocki Cmentarz Wojskowy to miejsce wymykające się schematom. Obok siebie leżą polegli z wojny polsko-bolszewickiej, II wojny światowej i późniejszych bratobójczych walk lat 40. i 50. Swój wieczny spoczynek znaleźli tu zarówno Polacy, jak i Rosjanie. To, w połączeniu z formą i treścią niektórych nagrobków, stanowi o wyjątkowości tego miejsca.
Krótka historia
Początki cmentarza sięgają 1919 roku, kiedy to podjęto decyzję o założeniu wojskowej nekropolii w narożniku Parku im. Konstytucji 3 Maja, tuż przy ulicy Zwierzynieckiej. Znaleźli tu swój wieczny odpoczynek zarówno żołnierze polegli w walce o niepodległość Polski, jak i zmarli jeńcy radzieccy. W latach 1919-1924 pochowano tu 870 żołnierzy w 789 mogiłach. Dużą zmianą w wyglądzie tego miejsca było postawienie w 1932 roku pomnika autorstwa Jarosława Girina, umieszczonego w centralnej części tej nekropolii. W latach trzydziestych przeprowadzono również akcję wymiany drewnianych krzyży na betonowe.
Pomnik podczas remontu http://www.bialystokonline.pl/pomnik-na-cmentarzu-wojskowym-wyremontowany,artykul,87516,1,1.html [dostęp 29.11.2015] 
Tablica ukryta na cmentarzu w 1939 roku 
Jedna z licznych mogił żołnierzy radzieckich Niestety, groby uczestników wojny polsko-bolszewickiej zostały zniszczone 23 września 1939 roku, dzień po wejściu Rosjan do miasta. Na szczęście ani Niemcy (z rąk których Rosjanie przejęli miasto), ani nowi okupanci nie odkryli zakopanej na terenie cmentarza Płyty Nieznanego Żołnierza, znajdującej się uprzednio na Rynku Kościuszki. Bezpiecznie ukryta, w 1988 roku została wyeksponowana na terenie cmentarza.
II wojna światowa zmieniła zarówno wygląd, jak i charakter opisywanej nekropolii. Obok pochówków związanych z wojną polsko-bolszewicką pojawiły się groby żołnierzy polskich i radzieckich poległych podczas walk 1939-1945, a także w późniejszym czasie. Znaleźli się na nim również członkowie AK, milicjanci i żołnierze KBW. Ostatnie pochówki pochodzą z 1952 roku.
Grób Eweliny Szczęsnej-Sawickiej, kobiety z barwną przeszłością http://katalog.bip.ipn.gov.pl/showDetails.do?idx=S&katalogId=1&subpageKatalogId=1&pageNo=1&nameId=2167&osobaId=23188& [dostęp 29.11.2015] 
Tu spoczywają zwłoki 105 oficerów i żołnierzy radzieckich poległych za wolność polskiego narodu i narodów radzieckich. Cześć ich pamięci. 
Obrońca Westerplatte? 
Pomnik poświęcony Bohaterom Polski Podziemnej Dziękujemy, że z nami jesteś! Chcesz, aby Histmag rozwijał się, wyglądał lepiej i dostarczał więcej ciekawych treści? Możesz nam w tym pomóc! Kliknij tu i dowiedz się, jak to zrobić!
Cmentarz obecnie
Dziś białostocki Cmentarz Wojskowy stanowi niezwykłą pamiątkę naszych skomplikowanych dziejów. Obok siebie leżą przyjaciele i wrogowie z czasów walki o naszą wolność – żołnierze międzywojennego Wojska Polskiego, Armii Czerwonej, „ludowego” Wojska Polskiego, żołnierze Armii Krajowej, Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Wojsk Ochrony Pogranicza. Co ciekawe, kilka nagrobków ma bardzo indywidualny charakter, co stanowi pewną anomalię na zazwyczaj poukładanych i ujednoliconych cmentarzach wojskowych.
Zobacz także:
Pomnik poświęcony żołnierzom SGO Narew oraz oficerom zamordowanym na Wschodzie 
Jeden z ciekawszych graficznie pomników... 
...i jego tablica 
Żołnierze „ludowej” Polski 
Poległy żołnierz KBW Nekropolia ta stanowi również, w mojej ocenie, pewne wyzwanie dla dzisiejszych historyków, niejednokrotnie usprawiedliwiających niszczenie pozostałości po „minionym” ustroju potrzebą walki ze śladami komunizmu na ziemiach polskich. Czy tabliczki z napisem „Poległ w walce o utrwalenie władzy ludowej” nie zakłują w oko pracowników białostockiego IPN lub innej instytucji? W końcu to napis o bardzo podobnej treści przyczynił się do zdemontowania (bez powieszenia „poprawnego politycznie” zamiennika) w Wadowicach tablicy poświęconej poległym z 18. Kołobrzeskiego Pułku Piechoty.
Szczególną wymowę ma grób kapitana Oksanicza, późniejszego patrona 3. Berlińskiego Pułku Zmechanizowanego. Człowiek ten służył w tzw. „ludowym” Wojsku Polskim od 1943 roku, najpierw jako oficer polityczno-wychowawczy w 2. batalionie 3. Pułku Piechoty, potem jako zastępca dcy pułku ds. polityczno-wychowawczych w 2. Pułku Piechoty, a następnie pełnił tę samą funkcję w 1. Pułku Piechoty. Poległ 08.07.1945 roku pod Ogółami w starciu z żołnierzami AKO. Nie oceniam tu życiorysu Oksanicza. Jego grób jest jednak żywą pamiątką po wojnie domowej, toczącej się na naszych ziemiach po zakończeniu II wojny światowej.
Żołnierze WOP są tu również obecni 
Niektórzy żołnierze z 1939 roku również mają swoje indywidualne nagrobki http://www.dobroni.pl/rekonstrukcja-zdjecia,123804 [dostęp 29.11.2015] 
Nagrobek kapitana Oksanicza Bibliografia:
Opracowania:
- Lechowski A., Białystok w latach 1864-1939, [w:] Historia Białegostoku, pod red. Dobrońskiego A. Cz., Białystok 2012.
- Boćkowski D., Białystok w czasie II wojny światowej, [w:] Historia Białegostoku, pod red. Dobrońskiego A. Cz., Białystok 2012.
Strony www:
- Wojciech Brański, Cmentarz wojskowy w Zwierzyńcu [dostęp 29.11.2015], <[http://www.zsg.bialystok.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=648:cmentarz-wojskowy-w-zwierzycu&catid=17:biaystok-moje-miasto&Itemid=21]>.
- Janusz Stankiewicz, 3 Berliński Pułk Piechoty [dostęp 29.11.2015], <[http://www.stankiewicze.com/index.php?kat=30&sub=302]>.
- 3 Pułk Zmechanizowany [dostęp 29.11.2015], <["https://pl.wikipedia.org/wiki/3_Pu%C5%82k_Zmechanizowany"]>.
- Park Konstytucji 3 Maja w Białymstoku [dostęp 29.11.2015], <[https://pl.wikipedia.org/wiki/Park_Konstytucji_3_Maja_w_Bia%C5%82ymstoku#Cmentarz_wojskowy]>.
- Profil Instytutu Pamięci Narodowej [dostęp 29.11.2015], <[https://www.facebook.com/instytutpamiecinarodowej/posts/10156247575800245]>.
- Profil Instytutu Pamięci Narodowej [dostęp 29.11.2015], <[https://www.facebook.com/instytutpamiecinarodowej/posts/10156337077145245]>.
- Uczczono bohaterstwo partyzantów bitwy pod Ogółami [dostęp 29.11.2015], <[http://www.radio.bialystok.pl/wiadomosci/index/id/40864]>.
- Piotr Łapiński, Bitwa pod Ogółami – 8 lipca 1945 [dostęp 29.11.2015], <[http://blog-n-roll.pl/pl/bitwa-pod-og%C3%B3%C5%82ami-8-lipca-1945-0#.VlruZXYvfjE]>.
Redakcja: Agnieszka Woch
