Bożena Fabiani – „Ocalić sztukę. Włochy podczas II wojny światowej” – recenzja i ocena
Bożena Fabiani – „Ocalić sztukę. Włochy podczas II wojny światowej” – recenzja i ocena
Kiedy trwa wojna i masowo giną ludzie, ochrona dóbr kultury schodzi na dalszy plan. Jednak niestety każda wojenna zawierucha pozostawia bardzo dotkliwe straty również w sferze zabytków kultury. Jak to się stało, że ani słynne Koloseum ani weneckie pałace nie ucierpiały w czasie II wojny światowej? Na tym temacie skupia się nowa książka wydawnictwa PWN: „Ocalić sztukę” pióra Bożeny Fabiani.
Każdy konflikt zbrojny to niepowetowane straty w zasobach muzeów i kolekcjach dzieł sztuki, a także utrata wielu bezcennych zabytków. Na szczęście są ludzie, którzy w obliczu zagrożenia potrafią zorganizować stosowną pomoc i walczyć o uratowanie obiektów kulturowych. Szczególnie ważne jest to na obszarach z długim i rozwiniętym dorobkiem cywilizacyjnym – np. we Włoszech. To właśnie przykładem ochrony zabytków w tym kraju zajmuje się w swej najnowszej książce Bożena Fabiani.
„Ocalić sztukę. Włochy podczas II wojny światowej” wydawnictwa PWN to pozycja wyjątkowa – opowiada o ludziach, którzy troszczyli się o włoskie zabytki w czasie ostatniej wojny i nie pozwolili im ulec zniszczeniu. Przywraca pamięć nieznanym dotychczas bohaterom, którymi kierowała realna troska o dorobek kulturowy Półwyspu Apenińskiego, ale i całego Starego Kontynentu. Bo przecież – parafrazując klasyka – „to tam wszystko się zaczęło”.
Autorka snuje opowieści o konkretnych ludziach, którzy strzegli wielopokoleniowego dziedzictwa Włoch i uchronili dzieła sztuki przed wojennym unicestwieniem. Ciekawy jest casus wielkiego znawcy i historyka sztuki Emilio Lavagnino, który podróżował po Lacjum celem zabezpieczania dzieł sztuki w obliczu zbliżającego się frontu. Niezwykle cennym źródłem dla badaczy tej tematyki jest jego dziennik, w którym opisał zmagania o zachowanie skarbów włoskiej kultury. Uwadze czytelnika polecam również omówiony w książce system zabezpieczeń, jakim stosowano do ochrony najcenniejszych włoskich zabytków, których z przyczyn oczywistych nie sposób było ewakuować. Przykładowo sąsiadujący z rzymskim Koloseum, 20-metrowy Łuk Konstantyna Wielkiego został osłonięty specjalną konstrukcją zbudowaną z worków wypełnionych piaskiem i desek.
Autorka przyzwyczaiła nas do tego, że roztaczane przez nią opowieści są barwne i umiejętnie poprowadzone pod względem językowym. Rysuje się w nich intensywny historyczny obraz walki o ocalenie obiektów kultury. Jednocześnie czytelnik napotka w książce pełno opisów i wtrąceń specjalizacyjnych, które można potraktować jako znakomitą lekcję historii sztuki. Ten walor edukacyjny książki Fabiani to z pewnością dodatkowa zachęta do przeczytania pozycji nie tylko przez osoby pasjonujące się sztuką czy historią II wojny światowej. Mają tu bowiem okazję pogłębić swoją wiedzę na temat Włoch.
Książka Bożeny Fabiani jest w najwyższym stopniu godna polecenia także za sprawą pewnej eklektyczności, którą w sobie zawiera – spotykają się tu: wojna, emocje, ludzka ofiarność i niezwykle koleje losów, ale także historia włoskiej sztuki w świetnym wydaniu. A wszystko to wymodelowane wdzięczną, wartką narracją autorki. Dopełnieniem warstwy tekstowej jest w „Ocalić sztukę” bogaty zapis ilustracyjny – czytelnik odnajdzie na kartach tej książki wiele unikatowych zdjęć. Są one głównie czarno-białe, ale na końcu dzieła znajduje się specjalna wkładka zawierająca fotografie kolorowe.
Książkę tę można z powodzeniem czytać zarówno jako zapis losów konkretnych jednostek – bohaterów sumienia osadzonych na tle szalonych zawirowań brutalnej historii XX wieku, ale także jako urokliwy przewodnik po kulturze i sztuce Półwyspu Apenińskiego – gotowy by zabrać go ze sobą na wakacyjną wyprawę do Włoch. Zachęcam do lektury!
