Assassin’s Creed: Shadows – marketingowy chaos okiem historyka
Assassin’s Creed: Shadows to już trzynasta główna odsłona serii gier akcji wyprodukowanych przez formę Ubisoft. Cykl opowiada historię bractwa Asasynów i zakonu templariuszy. Twórcy przyzwyczaili nas do tego, że z każdą kolejną odsłoną serii przenoszą fabułę do innej epoki i na inną szerokość geograficzną. Tym razem Ubisoft postawił na od dawna wyczekiwaną feudalną Japonię. Chociaż wierność realiom historycznym w serii Assassin’s Creed zawsze cierpiała na rzecz fabuły i rozgrywki, to tym razem twórcy przeszli samych siebie. Ubisoft podzielił opinię publiczną obsadzając w roli głównej kontrowersyjną postać Yasuke, ale dopuścił się przy tym wielu historycznych wpadek i zaniedbań, które oburzyły nie tylko japońskich odbiorców.
Assassin's Creed: Shadows – tło historyczne
Akcja gry rozpoczyna się dokładnie w 1579 r., w okresie Azuchi-Momoyama. Nazwa wzięła się od siedzib dwóch najważniejszych wodzów tamtego okresu dążących do zjednoczenia kraju: zamku Azuchi Ody Nobunagi i zamku Fushimi na wzgórzach Momoyama, który należał do Toyotomiego Hideyoshiego. Azuchi-Momoyama powszechnie identyfikuje się jako ostatni etap okresu Sengoku – epoki charakteryzującej się upadkiem władzy szogunatu w Japonii oraz licznymi wojnami toczonymi między potężnymi feudalnymi panami zwanymi daimyō. Zależnie od przyjętych w historiografii ram czasowych okres Azuchi-Momoyama może być też traktowany jako osobny okres, który rozpoczyna się po zakończeniu ery Sengoku.
Assassin's Creed: Shadows – wątpliwi specjaliści
Stosując argument kompetencji (w tym wypadku bardzo wątpliwy) Ubisoft z dumą przedstawił sylwetki swoich konsultantów, którzy mieli zadbać o jak najdokładniejsze oddanie kultury i historii Japonii. Pierwszym ekspertem jest Thomas Lockley, historyk zatrudniony na Uniwersytecie Nihon i autor książki „African Samurai: The True Story of Yasuke” oraz artykułu „The Story of Yasuke : Nobunaga 's African Retainer”. Lockley został oskarżony o zmyślanie szczegółów na temat historii Yasuke i fałszowanie strony na Wikipedii. Reakcja japońskich historyków i opinii publicznej doprowadziła do tego, że Uniwersytet Nihon wszczął dochodzenie w sprawie jego działań, a Lockley usunął lub zawiesił swoje konta w mediach społecznościowych.
Drugą ekspertką jest Sachi Schmidt-Hori, która zajmuje się literaturą i kulturą Japonii na Uniwersytecie Dartmouth. Szczególnie interesuje się tematem seksualności i płci w feudalnej Japonii, a jej najbardziej znana praca nosi tytuł „Tales of Idolized Boys: Male-Male Love in Medieval Japanese Buddhist Narratives”. Schmidt-Hori jest niewątpliwie ekspertką w swojej dziedzinie, lecz nasuwa się pytanie dlaczego została zatrudniona jako konsultantka do produkcji skupiającej się na politycznej i militarnej historii okresu Sengoku?
Assassin's Creed: Shadows – upadek dworskiej etykiety
Problemy widoczne są już na zwiastunie gry. W scenie, w której przedstawione jest spotkanie Ody Nobunagi z jego wasalami widzimy jak jeden z jego sług znajduje się na tym samym poziomie, co jego pan. Historycznie taka sytuacja nie miałaby żadnej racji bytu. Chociaż Nobunaga nie był zatwardziałym konserwatystą i potrafił doceniać ludzi za ich dokonania, a nie pochodzenie, to bez wątpienia tego człowieka spotkałby przykry koniec. Wraz z resztą wasali powinien on zająć pozycję poniżej Ody Nobunagi.
Zobacz zwiastun Assassin's Creed: Shadows
Wątpliwości budzi również pozycja, w jakiej siedzą zgromadzeni. Zaprezentowana w tej scenie pozycja seiza stała się popularna wśród samurajów dopiero w okresie Edo, a także po restauracji Meiji, kiedy ujednolicono etykietę dla wszystkich Japończyków bez względu na pochodzenie społeczne. W czasie, w którym toczy się rozgrywka, samurajowie powinni siedzieć w pozycji ze skrzyżowanymi nogami, czyli agur lub koza. Seiza była wówczas popularna wśród kobiet ze względu na specyfikę ubioru.
Assassin's Creed: Shadows – wygląd ma znaczenie
Na krytykę zasługują także ukazane fryzury. W okresie Azuchi-Momoyama wśród samurajów dominowały fryzury typu yaro-ga-to lub han-ka-to, które charakteryzowały się ogoloną górną częścią głowy i włosami związanymi z tyłu. Zwyczaj ten narodził się, aby zapobiec poceniu się głowy podczas noszenia hełmu. Scena przedstawia Nobunagę i część dworzan z niepoprawnymi historycznie w pełni zarośniętymi głowami. Widoczne w scenie koki również są nieprawidłowe. Ichomage był najpopularniejszą fryzurą okresu Edo.
Polecamy e-book Michała Gadzińskiego – „Tudorowie. Od Henryka VIII do Elżbiety”
Książka dostępna również jako audiobook!
W scenie nieodpowiednie są także ubiory postaci, a nawet maty tatami. Ten charakterystyczny dla japońskich wnętrz element upowszechnił się w okresie Muromachi, wraz z pojawieniem się stylu architektonicznego Shoin-zukuri. Wtedy też zaczęto rozkładać je na całej powierzchni pomieszczenia. Wyjątkowo więc twórcom udało się nie „przestrzelić” okresu historycznego. Jednakże tradycyjne maty tatami mają prostokątny kształt, a te widoczne w grze z jakiegoś powodu są kwadratowe…
Assassin's Creed: Shadows – heraldyczne zamieszanie
Heraldyka feudalnej Japonii nie jest prosta. Istnieje 241 ogólnych klasyfikacji opartych na podobieństwach strukturalnych, które uwzględniają 5116 indywidualnych herbów rodowych i personalnych określanych jako mon lub kamon. Ubisoft nie dał sobie rady z dwoma.
W omawianym zwiastunie widzimy Odę Nobunagę, który na kamishimo nosi swój kamon, czyli Oda Mokko, dołem do góry. Błędy nie ominęły także produktów promocyjnych związanych z AC: Shadows. W edycji kolekcjonerskiej znajduje się figurka postaci Yasuke, na której ukazano dwa kamony. Na zbroi Yasuke umieszczony został Oda Mokko (tym razem w prawidłowej pozycji), a na hata-sashimono, fladze noszonej na plecach w celu rozpoznania na polu bitwy umiejscowiono kirimon. Herb ten wzorowany jest na kwiecie paulowni i posiada wiele wariantów, co czyniło go bardzo powszechnie używanym wzorem. Jest to jeden z symboli rodziny cesarskiej, a także oficjalne godło japońskiego premiera i rządu. Wariant tego symbolu o nazwie Gosan no Kiri używany był także przez Odę Nobunagę. Niestety na figurce ukazano zupełnie inny wariant, Goshichi no Kiri, którego używał Toyotomi Hideyoshi.
Assassin's Creed: Shadows – sumo, czyli sprawa wielkiej wagi
Kontrowersje wokół AC: Shadows nie dotyczą tylko wyboru głównych protagonistów, ale również postaci pobocznych. W grze pojawić się ma kobieta o imieniu Yaya, zapaśniczka sumo. Sumo to narodowy sport Japonii i jeden z najważniejszych elementów japońskiej kultury, którego korzenie sięgają czasów mitologicznych. Czy ową postać należy odbierać jako potwarz dla japońskiej kultury?
Wszystko zależy od kontekstu. Według prawa kobiety nie mogą brać udziału w walkach zawodowego sumo tradycyjnego ani wchodzić na dohyō, miejsce walki zapaśników. Z drugiej strony kobietom wolno uprawiać amatorskie sumo. Według tradycji historiograficznej pierwszy taki przypadek miał miejsce już w V w., kiedy cesarz Yūryaku miał rozkazać dwóm kobietom stoczyć walkę sumo. Onna sumo znacznie zyskało na popularności w połowie okresu Edo, lecz zostało oficjalnie zakazane przez japoński rząd w 1926 r. Dyscyplina wciąż istnieje na poziomie amatorskim i uprawiana jest również poza Japonią.
Assassin's Creed: Shadows – symbol nuklearnej zagłady na figurce
Chaotyczny i pozbawiony dobrego researchu marketing Ubisoftu dał o sobie znać przy projekcie kolejnej figurki. Wraz z firmą Pure Arts twórcy gry stworzyli figurkę przedstawiającą Naoe siedzącą na szczycie na wpół zniszczonej bramy torii. Torii to forma bramy będącej symbolem przejścia między światem świeckim a świętym obszarem. Najczęściej można je zobaczyć przed chramami shinto, lecz zwyczaj stawiania torii jest starszy od budowania świątyń i sięga czasów starożytnych.
Charakterystyczny kształt bram torii stał się symbolem japońskiej kultury, lecz na wpół zniszczona konstrukcja znajduje się tylko w Nagasaki i jest pozostałością po Sannō-jinja, chramie z XVII w. doszczętnie zniszczonym przez bombę atomową zrzuconą na miasto 9 sierpnia 1945 r. Ocalała jedynie jednonoga brama torii, która przypomina o niszczycielskiej sile broni atomowej i jest symbolem pokoju oraz odrodzenia. Przez ostrą reakcję internautów zszokowanych brakiem wyczucia i ignorancją producentów, projekt figurki wycofano.
Assassin's Creed: Shadows – premiera gry czy rocznica katastrofy?
Decydując się na przesunięcie premiery AC: Shadows na 20 marca 2025 r., Ubisoft dopuścił się kolejnego rażącego nietaktu. Tego dnia 1995 r. członkowie Aum Shinrikyō, religijnej sekty założonej przez Shōkō Asaharę, rozpylili silnie toksyczny sarin w pięciu pociągach należących do trzech linii tokijskiego metra. Atak miał miejsce w porannych godzinach szczytu. W jego wyniku zginęło od 12 do 14 osób, a około 6300 zostało rannych. Odpowiedzialnych za atak aresztowano i skazano na dożywocie lub śmierć. 20 marca 2025 r. przypada 30. rocznica tej tragedii. Data premiery pozostała jednak niezmieniona.
Polecamy e-book Michała Gadzińskiego – „Tudorowie. Od Henryka VIII do Elżbiety”
Książka dostępna również jako audiobook!
Bibliografia
· Berry M. E., Hideyoshi, Cambridge 1982.
· Chaplin D., Sengoku Jidai. Nobunaga, Hideyoshi, and Ieyasu: Three Unifiers of Japan, CreateSpace Independent Publishing Platform, 2018.
· Choi N., Symbolism of Hairstyles in Korea and Japan, „Asian Folklore Studies”, 65 (1), s. 69–86.
· Hamada N., Japanese Family Crests and Designs, Tokyo 2023.
· Kato K., Kamon, Japanese Family Crests, Their History and Features, Public Relations Office. Goverment of Japan, [dostęp: 15.03.2025].
· Lorimel M., Sengokujidai: autonomy, division and unity in later medieval Japan, London 2008.
· Marius B. J., The making of modern Japan, Cambridge 2002.
· Rutkowska-Pałasz E., Dzieje Kultury Japońskiej, Warszawa 2023.
· Sato O., A History of Tatami, „Chanoyu Quarterly” no. 77 (1994).
· Yoshida R., Banning women from the sumo ring: centuries-old tradition, straight-up sexism or something more complex?, „The Japan Times”, [dostęp: 15.03.2025].
· Young D, Young M., The Art of Japanese Architecture, North Clarendon 2007.
