,,Antyfonarz Kolegiaty Kieleckiej (ok. 1372 r.). Wydanie fototypiczne z komentarzem” – recenzja i ocena
,,Antyfonarz Kolegiaty Kieleckiej (ok. 1372 r.). Wydanie fototypiczne z komentarzem” – recenzja i ocena
Antyfonarz to księga śpiewów, która zawierała zbiór pieśni liturgicznych – antyfon. Ten konkretny rękopis powstał na zlecenie Mikołaja Goworka, kanonika krakowskiego i kieleckiego bądź jego syna, który był kasztelanem radomskim.
Recenzja źródła historycznego siłą rzeczy musi różnić się np. od współczesnych książek historycznych. W przypadku „Antyfonarza kieleckiego” czytelnik otrzymuje oryginalne źródło historyczne wraz z opracowaniem. Ocenie podlega zarówno sam reprint, jak i omówienie jego historycznej wartości.
„Antyfonarz kielecki” został przepisany w roku 1372 r. i sporządzono go specjalnie dla kolegiaty kieleckiej. Jest najstarszym zachowanym zbiorem antyfon wykonanym w dawnej diecezji krakowskiej. Zawiera on tekst „Oficjum o Świętym Stanisławie”, którego autorem jest Wincenty z Kielczy (z Kielc), a także „Gaude, mater Polonia” (hymn ku czci św. Stanisława ze Szczepanowa). „Gaude, mater Polonia” pełniła również rolę hymnu narodowego w czasach średniowiecznych, podobnie, jak „Bogurodzica”. Sam oryginał przechowywany jest w Skarbcu Bazyliki Katedralnej w Kielcach pw. Wniebowzięcia NMP, pod umowną sygnaturą Ms. I. „Antyfonarz”.
Bez cienia wątpliwości można stwierdzić, że recenzowana publikacja jest nie lada gratką dla miłośników historii i wyjątkowych wydań źródeł historycznych. Oprócz reprintu samego „Antyfonarza kieleckiego”, w księdze znalazło się także siedem artykułów uzupełniających i komentujących zbiór antyfon. Opracowanie naukowe nie tylko dopełnia oryginalny tekst, ale przede wszystkim tłumaczy zagadnienia z nim związane. Dzięki nim poznajemy m.in. autora dzieła i historię powstania antyfonarza, kontekst historyczny i ówcześnie panującą w państwie sytuację sakralną, jak również dzieje hymnu „Gaude, mater Polonia”, jego badania i przekłady.
Recenzowana publikacja podzielona została na dwie części: pierwsza zawiera wspomniane opracowanie naukowe i komentarze oraz druga będąca fototypiczną prezentacją oryginalnego zbioru antyfon z Kielc, który zapisany został po łacinie. Część pieśni znajdujących się w antyfonarzu sławi męczeństwo św. Stanisława (jednego z głównych patronów narodowych) oraz jego znaczenie w historii Polski. Zdjęcia przedstawiające oryginalną księgę zasługują na duże słowa uznania. Kierowane są szczególnie w stronę fotografa Krzysztofa Jakuba Pęczalskiego, który wykonał kadry artystyczne, jednocześnie oddające średniowiecznego ducha zbioru antyfon.
Całe wydanie robi niesamowite wrażenie: gruby papier, duży i atrakcyjny format, kolorowe ryciny zarówno w drugiej części księgi, jak i w komentarzach uzupełniających oraz wysoka jakość fotografii. Dodatkowego, ekskluzywnego efektu publikacji nadaje twarda oprawa oraz szycie stron. Wszystko to sprawia, że recenzowana książka jest niezwykle cenna i atrakcyjna. Bardzo podoba mi się zabieg rozróżnienia obu części: pierwsza ma kartki w kolorze białym, druga, nawiązująca do oryginału, w kolorze szarości. Rewelacyjna jakość zdjęć pozwala dostrzec wysoki kunszt wykonania oryginalnego antyfonarza oraz najmniejsze detale, a także piękną oprawę artystyczną poszczególnych liter.
Trudno doszukać się mankamentów tej nietypowej publikacji. Z pewnością nieco na minus jest cena książki, choć jest to podyktowane bardzo wysoką jakością jej wydania. Myślę, że ciekawym zabiegiem byłoby zrobienie tłoczonej okładki, która jeszcze bardziej uatrakcyjniłaby jej wydanie. Niemniej zdaję sobie sprawę z tego, że wówczas jej cena byłaby jeszcze wyższa.
Książka zasługuje na uwagę badaczy ze względu na wartościowe teksty naukowe oraz miłośników pięknie wydanych książek. Z całą pewnością przydatna jako źródło historyczne, szczególnie dla historyków zajmujących się polską myślą kościelną, ale także teologów czy wszystkich tych, którzy doceniają literaturę iście bibliofilską (bo za taką można uznać wydanie antyfonarza). Świetny pomysł na prezent dla adeptów kierunków duchownych i historycznych, a także tych wszystkich, którzy pragną uzupełnić swoje zbiory o publikację, która stanie się prawdziwą ozdobą domowej biblioteczki.
