Anna Dobrowolska – „Zawodowe dziewczyny. Prostytucja i praca seksualna w PRL” – recenzja i ocena
Anna Dobrowolska – „Zawodowe dziewczyny. Prostytucja i praca seksualna w PRL” – recenzja i ocena
Anna Dobrowolska jest historykiem, doktorantką Uniwersytetu Oksfordzkiego oraz laureatką Diamentowego Grantu MNISW na badania nad przemianami obyczajowości w powojennej Polsce. W trakcie studiów podejmowała w swoich pracach dyplomowych temat historii prostytucji i pracy seksualnej w PRL, które stały się bazą publikacji „Zawodowe dziewczyny. Prostytucja i praca seksualna w PRL”. Autorka dokonała wnikliwej analizy źródeł, oparła się na dokumentach milicujnych, wypowiedziach specjalistów oraz prasie, radiu i filmie, przyjmując za ramy badawcze lata 1945-1989.
Celem publikacji nie było odtworzenie historii prostytucji i pracy seksualnej w wybranym przez autorkę okresie, ale zbadanie dyskursu jaki towarzyszył tematowi, sposobu, w jaki był poruszany w debacie publicznej i kreowania wizerunku kobiet świadczących usługi seksualne na przestrzeni opisywanych dekad. Książka niejako uzupełnia lukę w historii społecznej PRL, nie tylko poprzez wybór tematu, ale także sposób jego opracowania. Badania skupiają się na ukazaniu sprawczości kobiet wykonujących pracę seksualną, upodmiotowieniu ich, pokazaniu jak kobiety trudniące się prostytucją podchodziły do swojego zajęcia, jakie były powody obrania przez nie takiej drogi i jak się czuły w związku z podjętym wyborem. W tym celu autorka przytacza na początku każdego rozdziału ich wypowiedzi, które stają się punktem wyjściem do dalszej analizy. Finalnie otrzymujemy rzetelnie skonstruowany aparat naukowy, bogatą bibliografię, przypisy oraz ilustracje.
Szczegółowa analiza rozumienia prostytucji i zmian jakie zachodziły na przestrzeni dziesięcioleci, również w warstwie językowej, zawarta została w pięciu rozdziałach. Autorka skupia się na sposobie mówienia i opisywania kobietach świadczących usługi seksualne po wojnie, na ile temat obecny był w debacie publicznej i jak przekładało się to na sytuację kobiet. Ciekawym zagadnieniem podejmowanym kilkukrotnie w książce jest legalność prostytucji i podejście do niej władzy oraz organów ścigania.
Książka przedstawia zmiany postawy wobec pracy seksualnej w różnych dekadach PRL, jak przekładały się na traktowanie pracownic seksualnych, za każdym razem wychodząc od wpływu dyskursu i analizy podejmowania tematu na różnych szczeblach władzy oraz w środkach masowego przekazu. Ważną kwestią, o ile nie najważniejszą, jest owa sprawczość, o której mówi autorka, przejawiająca się w zmianach terminologii przez same bohaterki książki, sposobie mówienia o swojej pracy, określaniu siebie, działaniach które podejmowały. Każda dekada i każdy okres PRL wyróżniał się innymi określeniami, takimi jak „gruzinki”, „lokalówki”, „dewizówki” czy „mewki”, które były nie tylko znakiem czasów, ale też stygmatyzowały mniej lub bardziej kobiety świadczące usługi seksualne. Publikacja szeroko i wnikliwie omawia tę terminologię, wskazując na różnice między nimi oraz traktowanie i postrzeganie kobiet pracujących w różnych środowiskach.
Poszczególne rozdziały opisują temat chronologicznie, ale każdy z nich zwraca uwagę na inny aspekt, wpisując pracę seksualną w szerszy kontekst historyczny, osadzając ją w zmieniających się realiach epoki. Wiele miejsca poświęcono sprawom języka, terminologii, co wynika z obranej przez autorkę perspektywy badawczej i pokazuje jak wielki wpływ na dyskurs miały nie tylko czasy, w których go prowadzono, ale także osoby, które nadawały mu ton. Książka jest ważnym głosem w badaniach nad prostytucją w PRL, uzupełniając historię społeczną o ten tabuizowany często temat i pokazując obyczajowość epoki w nowym świetle. Jedynym drobnym mankamentem książki jest skupienie na analizie źródeł dotyczących Warszawy i innych większych miast. Autorka jest tego w pełni świadoma, jednak dalsze badania wymagają czasu.
Praca Anny Dobrowolskiej wnikliwie i rzetelnie przedstawia temat prostytucji i pracy seksualnej w PRL, pokazując nowe spojrzenie na zagadnienie analizując je przez pryzmat dyskursu. Oddanie głosu kobietom, pokazanie ich pespektywy sprawia, że książka jest nie tylko istotnym uzupełnieniem badań nad obyczajowością i życiem epoki, ale także interesującą i ważną pozycją dla kobiecej historii w Polsce. Gorąco polecam!
