Andrzej Wypustek – „Rzymskie graffiti seksualne, erotyczne i miłosne z Pompejów i Herkulanum” – recenzja i ocena
Andrzej Wypustek – „Rzymskie graffiti seksualne, erotyczne i miłosne z Pompejów i Herkulanum” – recenzja i ocena
Wydawać by się mogło, że historia starożytnego Rzymu to czasy wybitnych władców, doniosłych wydarzeń i monumentalnej architektury. Obserwując dzieje Imperium Romanum jedynie przez ten pryzmat, stracimy z oczu wiele mniej wzniosłych, ale równie ważnych elementów życia codziennego starożytnych. Niezliczonej ilości takich informacji dostarczają nam prowadzone od dziesięcioleci badania w Pompejach i Herkulanum, które to miasta pamiętnego dnia 24 sierpnia 79 roku n.e. zostały pogrzebane na wieki przez erupcję Wezuwiusza. Niezwykle ciekawymi odkryciami z tych miast są zapisane na ścianach budynków napisy (graffiti oraz dipinti) o różnej tematyce, które rzucają światło na te aspekty życia codziennego, które umknęły wszystkim tym, których interesuje jedynie „wielka historia”. Najnowsza książka Andrzeja Wypustka poświęcona została tym spośród nich, które dotyczyły seksu, erotyki i miłości.
Andrzej Wypustek (ur. 1967) jest historykiem i wykładowcą na Uniwersytecie Wrocławskim. Swoją karierę poświęcił badaniu dziejów życia codziennego Greków i Rzymian, magii antycznej, epigrafiki i wojskowości starożytnej. Jest autorem licznych książek i artykułów, m.in. Magia antyczna (2001), Życie rodzinne w starożytnej Grecji (2007) czy Imperium szamba, ścieku i wychodka: przyczynek do historii życia codziennego w starożytności (2018).
Rzymskie graffiti seksualne, erotyczne i miłosne z Pompejów i Herkulanum (I wiek n.e.) to pierwsza praca w języku polskim, której naczelnym celem było nie tylko zebranie, ale również odczytanie, przetłumaczenie i interpretacja napisów dotyczących wymienionych w jej tytule elementów życia mieszkańców miast Wezuwiusza. Autor zdawał sobie sprawę z ogromu pracy, jaką musiał wykonać i z tego względu ograniczył brane pod uwagę teksty do tych, których brzmienie nie budziło wątpliwości, choć w niektórych przypadkach próbował również rekonstruować gorzej zachowane napisy. We wprowadzeniu autor prezentuje historię badań i charakterystykę antycznych graffiti. Całość opracowanych kilkuset tekstów została podzielona tematycznie i omówiona w kolejnych rozdziałach (inwektywy seksualne; humor; homoseksualizm i homoerotyzm; prostytucja; erotyka i miłość). Na podstawie analizy samych graffiti autor postanowił też spojrzeć na ich twórców i kontekst, w którym powstawały. Daje to pierwszy w polskojęzycznej literaturze tak pełny obraz seksualnych i erotycznych graffiti rzymskich. Całość zamyka pełna i najbardziej aktualna bibliografia, poświęcona ściennym napisom miast Wezuwiusza.
Przyjęty przez autora podział tematyczny doskonale porządkuje i systematyzuje naszą wiedzę na temat antycznych graffiti. Do bezdyskusyjnych atutów omawianej pracy należy jej kompleksowy charakter. Autor nie tylko skatalogował znane napisy ścienne, ale również je przetłumaczył i zinterpretował, niejednokrotnie prezentując kilka możliwych wariantów ich odczytania. W niektórych przypadkach dało to nowe, nieznane dotąd nauce wersje odczytu (np. odkrytego w Casa del Larario graffito Messiusa). Na duże uznanie zasługuje także fakt wpisania owych świadectw w szeroki kontekst historyczno-kulturowy. Otrzymaliśmy dzięki temu nie tylko suchy katalog tekstów naściennych, ale też swego rodzaju wgląd w sferę intymną starożytnych Rzymian. Zdaniem piszącego te słowa na duże uznanie zasługuje także konsekwentny brak silenia się autora na „łagodzenie” napisów: otrzymujemy tekst takim, jaki był w czasach, w których go pisano. Powoduje to jednak, iż książki tej nie należy polecić osobom młodszym, gdyż pełno w niej słów uznawanych dziś za – delikatnie mówiąc – nieparlamentarne. Szkoda, że autor nie zdecydował się na zamieszczenie w tekście choć kilku ilustracji, prezentujących opisywane teksty. Szczególnie prosiło się o to w sytuacji, w której obok samego napisu widniały współgrające z nim rysunki.
Bez wątpienia najnowsza książka Andrzeja Wypustka jest pracą godną polecenia. Prezentowane na jej kartach rozważania na pewno trafią w nawet najbardziej wymagające gusta miłośników starożytności. Ze względu na prezentowane treści i niecenzuralny język nie polecałbym jej jednak osobom młodszym i nadwrażliwym.
