Andrzej Palacz – „Karolina Sobańska. Odeska Mata Hari” – recenzja i ocena
Andrzej Palacz – „Karolina Sobańska. Odeska Mata Hari” – recenzja i ocena
„Bierze do ręki pokaźny album – w nim zbiór autografów wielkich i mniejszych świata, który przeminął, notatki i listy władców, pisarzy, poetów: czego tu nie ma: jakaś notatka cara Aleksandra I, króla pruskiego Fryderyka, dalej króla polskiego Stanisława Poniatowskiego, księcia Wellingtona, Victora Hugo, Aleksandra Dumas. Jeszcze jest dziennik. Skórzana oprawa, miedziany zameczek. Notatnik ma 300 stron, ale zapisała go tylko w połowie. Zamieszczała tam sprawy zwyczajne, domowe; nawet co ile kosztuje. To taka jej pamiątka. Każde wydarzenie z datą. Wszystko po francusku, no bo jak inaczej? Tylko niektóre słowa po polsku. Co z nim zrobić?”
Historię tworzą ludzie. Wielu narzekających na historię (szczególnie w szkole), jako nudną dziedzinę, pełną niepotrzebnych nikomu dat i faktów zdaje się o tym nie pamiętać. Wszak za każdą datą i każdym wydarzeniem kryje się konkretny człowiek. Historia pełna jest ludzi niezwykłych, indywidualistów o mocnym charakterze, osób biorących aktywny udział w życiu epoki. O wielu z nich nie przeczytamy w podręcznikach i nie usłyszymy w szkole. Ich bogate życiorysy zasługują jednak na to, by je zgłębić.
Jedną z takich osób jest Karolina Sobańska. To właśnie ona jest bohaterką książki Andrzeja Palacza pod tytułem „Karolina Sobańska. Odeska Mata Hari”. Autor jest tłumaczem książek z języka rosyjskiego i szefem wydawnictwa Inicjał, które wydaje książki z zakresu historii Polski i Rosji.
Kim więc była osoba, o której sam car Mikołaj I napisał „to największa i cwana intrygantka, i Polska, która dzięki urokowi osobistemu i sprytowi schwyci w swe sieci każdego”? Śmiało można powiedzieć, że była to kobieta niezwykła. Karolina Rozalia Tekla pochodziła z rodu Rzewuskich. Przyszła na świat 25 grudnia 1795 roku w okolicach Pohrebyszcza (dzisiejsza Ukraina). Chociaż miała czterech mężów (lub trzech: co do jednego są wątpliwości) to do historii przeszła jako Sobańska.
Książka jest bez wątpienia ciekawą lekturą i sprawia dużą przyjemność. Razem z Karoliną bierzemy czynny udział w życiu epoki. Można wręcz powiedzieć o niej, że jest „wszędzie tam, gdzie coś się dzieje”. Odessa, Petersburg, Rzym, Warszawa, Drezno i wreszcie Paryż. Poznajemy środowiska w jakich się obracała. Czytamy o jej rodzinie i otoczeniu w którym spędziła młodość. Była prawdziwą „femme fatale”, rzucającą urok na każdego mężczyznę. Jej osobą zachwycali się Adam Mickiewicz i Aleksander Puszkin, który poświęcił jej nawet kilka swoich wierszy. Na jej wdzięki podatni byli także carscy generałowie, na czele z Wittem. To właśnie jako jego partnerka wydaje przyjęcia, o których mówi się w całej Odessie.
Mimo upływu lat jest ciągle tak samo czarująca i pociągająca. Wydaje się być szczęśliwa, chociaż los różnie ją doświadcza. Swój urok osobisty wykorzystuje do zbierania informacji, jest bowiem wierną poddaną cara. Polką właściwie się nie czuje. Aktywnie współdziała w tropieniu różnego rodzaju spisków i knowań, wymierzonych w cara. Ponieważ pobiera za to pieniądze, można ją wprost nazwać agentką wywiadu.
„Umiera Karolina Rzewuska-Sobańska-Witt?-Czyrkowicz-Lacroix 16 lipca 1885 roku, w swym domu we Francji, przeżywszy lat dziewięćdziesiąt trzy. Podobno tuż przed śmiercią wyznała mężowi, że tak naprawdę to jest o dziesięć lat starsza, niż mu mówiła”.
Podobno była bardzo piękna. Zawsze dumna i wyniosła. Dekabryści, ruchy wolnościowe, powstanie listopadowe – wszystkie te wydarzenia wywierały wpływ na jej życie. Gdy Pius IX wymógł od niej obietnicę, aby więcej nie zasiadała do kart, grała ponoć dalej... na stojąco. Jej życie było niezwykle barwne, o czym przekonuje nas lektura książki Andrzeja Palacza. Powinni po nią sięgnąć miłośnicy biografii. Szczególnie ci, którzy chcą poznać życie osób nieco mniej znanych, a jednocześnie bardzo intrygujących. Taką osobą bez wątpienia była „odeska Mata Hari” – Karolina Sobańska.
