Amerykańscy żołnierze i paryscy przestępcy
Defilada wojsk amerykańskich w Paryżu, 1944 rok (Jack Downey, U.S. Office of War Information, domena publiczna) Gdy dywizje US Army zmagały się z Wehrmachtem we wschodniej Francji, personel amerykańskich służb tyłowych w sojuszu z francuskim światem przestępczym plądrował alianckie magazyny wojskowe. Na tej wojnie także strzelano do siebie, ale walczyli w niej Amerykanie przeciwko Amerykanom. Odniesienie ostatecznego zwycięstwa nad III Rzeszą w dużej mierze zależało od wygrania toczącej się na zapleczu frontu wojny z kryminalistami. Żołnierze na pierwszej linii nie mogli prowadzić walki bez amunicji, żywności, paliwa, butów i koców. Niektórzy nie mogli również przetrwać bez papierosów. W artykule opublikowanym na pierwszej stronie „Washington Post” można było przeczytać: „Najlepiej było to widoczne we wrześniu tego roku, gdy czołgi Pattona dotarły do Linii Zygfryda i zabrakło im paliwa, a w tym samym czasie «wojskowe ciężarówki stały wzdłuż całej długości Pól Elizejskich, a siedzący w nich amerykańscy żołnierze sprzedawali benzynę na kanistry i papierosy na kartony»”. W opracowanym przez wojska lądowe studium poświęconym temu problemowi stwierdzano:
Organizacja Wojskowej Służby Kolejowej w północnej Francji nie zapewnia odpowiedniej ochrony przewożonego ładunku. W południowej Francji Wojskowej Służbie Kolejowej przydzielono do tego celu jednostki Żandarmerii Wojskowej. Niemal od początku operacji prowadzonych na kontynencie problem ochrony transportów z zaopatrzeniem miał wielkie znaczenie, zwłaszcza w północnej Francji w ciągu pierwszych pięciu miesięcy prowadzonych operacji.
W miarę jak wojska alianckie spychały Niemców na wschód, sprzymierzeni w coraz szerszym zakresie wykorzystywali transport kolejowy. Do 15 sierpnia 1944 roku uruchomiono jedną linię kolejową, którą przewożono zaopatrzenie z portu w Cherbourgu do Le Mans. 1 września alianckie służby kolejowe dotarły do Paryża, co pozwoliło im przejąć kontrolę nad siecią kolejową na większości obszaru kraju. Łączna dzienna wielkość ładunków przewożonych koleją wynosząca w lipcu 1520 ton wzrosła we wrześniu do 11 834 ton. Całe to bogactwo, nie pilnowane przez żandarmerię wojskową w wygłodzonej przez wojnę Francji, kusiło czarnorynkowych handlarzy, których działalność bujnie rozkwitła pod okupacją niemiecką. Alianccy dezerterzy, podobnie zresztą jak pozostający w służbie oficerowie i żołnierze, współpracowali z półświatkiem przestępczym, drenując życiodajne dostawy dla frontu. Jak zauważył amerykański tygodnik wojskowy „Yank”, wielu złodziei stanowili byli żołnierze piechoty:
Samowolnie oddalili się ze swoich jednostek, które po wyzwoleniu Paryża w większości ruszyły dalej, oni zaś pozostali w tyle, tam gdzie był dla nich rynek i pieniądze. Niektórzy poszli jeszcze dalej i zostali rekieterami. Część z tych ludzi w cywilu była notowana za drobne przestępstwa. Gdy w ich wojskowym życiu pojawiła się okazja do popełnienia zyskownego przestępstwa, skorzystali z niej. Zdecydowanie więcej można było zarobić na benzynie i transporcie niż na racjach żywnościowych, dlatego większość wojskowych gangsterów zajęła się tą właśnie działką.
W artykule zamieszczonym w „Yank” stwierdzano również, że niektórzy żołnierze pierwszoliniowi „tymczasowo oddalili się samowolnie z frontu i wrócili do Paryża, aby rzucić się w gwar wielkiego miasta z jego światłami, alkoholem i kobietami, a znaleźli tam takie przyjemności, że całkiem zapomnieli o powrocie do swoich jednostek”. Pod koniec września 1944 roku miejscowa placówka amerykańskiej MP aresztowała dwudziestu siedmiu amerykańskich dezerterów działających na paryskim czarnym rynku. Jeden z nich, kierowca ciężarówki, miał przy sobie 51 tysięcy franków (około tysiąca dolarów) zarobionych na nielegalnej sprzedaży paliwa.
Żeby zapobiec kradzieżom na wielką skalę, z braku wystarczającej liczby funkcjonariuszy MP, armia musiała wycofywać z walki oddziały pierwszoliniowe do ochrony pociągów, kolumn ciężarówek i magazynów zaopatrzeniowych. Ich żołnierze jeździli dostawczymi furgonetkami, patrolowali stacje kolejowe i stali na warcie przed magazynami. Dla każdego frontowca służba wartownicza w Paryżu była mile widzianym odpoczynkiem od udziału w walkach. Pod koniec września, gdy zagrożenie narastało, armia zaczęła sięgać po żołnierzy, którzy właśnie wygrali czterdziestodniową bitwę o Brest.
Fragment fortyfikacji Wału Zachodniego (fot. Markus Schweiss, udostępniono na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported) Wkrótce po tym, jak Amerykanie zdobyli ten port, który w wyniku walk i dokonanych przez Niemców zniszczeń był niezdatny do użytku, dziewiętnastoletni starszy szeregowy Harold G. Barkley pochodzący z Quincy w Illinois wrócił do swego 2. batalionu 38. pułku piechoty. Doznawszy ciężkiej rany w ramię od pocisku smugowego wystrzelonego z czołgowego karabinu maszynowego w Normandii, został ewakuowany do szpitala w Anglii. Po powrocie do Francji, rozmawiając z innymi żołnierzami 2. Dywizji Piechoty przebywającymi w obozie wojskowym w Saint-Divy pod Brestem, dowiedział się, że większość ludzi z jego oddziału poległa. Ci, którzy ocaleli, szykowali się do wyjazdu na wschód, gdzie mieli zaatakować pas fortyfikacji na granicy Niemiec, zwany Linią Zygfryda. Jeden batalion z ich dywizji miał jednak szczęście zostać wysłany do Paryża, aby tam strzec transportów kolejowych. W wyniku loterii zorganizowanej wśród pułków amerykańskiego VIII Korpusu los wskazał na 38. pułk piechoty. Dowódcy jego trzech batalionów ciągnęli zapałki, żeby określić, kto pojedzie do Paryża, a kto na granicę z Niemcami. Szczęśliwym zwycięzcą okazał się dowódca 2. batalionu podpułkownik Jack K. Norris.
26 września, gdy większość 2. Dywizji pojechała ciężarówkami w kierunku Niemiec, 2. batalion udał się do Paryża. Byli w nim między innymi szeregowy Barkley i kapral Alfred T. Whitehead. „Wracałem myślami do Timmiehawa w Normandii”, pisał później Whitehead. „Powiedział mi, że zobaczę Paryż i oto teraz tam jechałem”. Barkley i Whitehead nie piszą o sobie nawzajem w swoich wojennych wspomnieniach, chociaż obaj służyli w tym samym batalionie. Obaj jednak zapamiętali służbę w Paryżu jako najlepszy moment ich pobytu we Francji. Dotarli do zaciemnionego miasta około północy 1 października. Barkley i reszta jego kompanii „G” zostali zakwaterowani w Hôtel Nouveau na wschodnim przedmieściu Paryża – Vincennes. Tymczasem dowództwo kompanii Whiteheada zostało rozmieszczone nieopodal wieży Eiffla, przy alei Charlesa Floqueta. Po przyjeździe Whitehead poszedł prosto do najbliższego baru. Jak pisał później:
Wszyscy byli tam przyjaźnie nastawieni i kiedy tylko chciałem, stawiali mi drinki, nie każąc mi za nie płacić, ale ja bacznie im się przyglądałem, nie ufając żadnemu – pamiętałem o tych dwóch żołnierzach [w Normandii] z odciętymi głowami. Wróciłem potem do naszych samochodów i przespałem się pod ciężarówką.
Chociaż służba wartownicza była znacznie bezpieczniejsza od frontowej, również miała duże znaczenie. Whitehead, Barkley i ich towarzysze oburzali się na czarnorynkowych handlarzy, którzy pozbawiali żołnierzy na froncie, takich jak oni, rzeczy niezbędnych im do przetrwania. Żaden z nich nie kwestionował również rozkazów dotyczących traktowania rabusiów, które brzmiały: strzelać żeby zabić. Syn Barkleya Cleve napisał na podstawie wspomnień ojca: „Bandyci i dezerterzy działający na czarnym rynku rabowali nawet do 95 procent niektórych transportów kolejowych, zanim dotarły one do magazynów za linią frontu”. Whitehead był zdegustowany, że „francuscy renegaci rabowali wszelkiego rodzaju samochody zaopatrzeniowe, z pomocą licznych żołnierzy amerykańskich, co skutkowało później brakiem żywności i paliwa na froncie”. W kronice jego batalionu odnotowano: „Wiedzieli, co znaczy iść do walki bez papierosów i czystej zmiany odzieży; teraz, po przydzieleniu do służby wartowniczej, robili, co w ich mocy, żeby zapobiec marnotrawstwu lub grabieży tak bardzo potrzebnego zaopatrzenia”.
Whitehead i Barkley jeździli na odkrytych platformach, które doczepiano do składów kolejowych zmierzających w powolnym tempie do frontowych magazynów zaopatrzeniowych. Pociągi często się zatrzymywały, a w tym czasie ich uzbrojeni strażnicy zeskakiwali na ziemię i patrolowali teren po obu stronach torów, żeby odstraszyć ewentualnych złodziei. Taka podróż czasami trwała nawet kilka dni, a żołnierze pilnujący składów kolejowych na zmianę pełnili wartę i spali. Whitehead pisał we wspomnieniach, że na pewnej stacji w pobliżu granicy belgijskiej jakiś oficer w mundurze pułkownika kazał im odczepić parę wagonów z ochranianego przez nich transportu. Sierżant dowodzący pododdziałem Whiteheada odmówił jednak. „Do diabła”, odparł „pułkownik”, „jestem od was wyższy stopniem, sierżancie, i zamierzam odczepić te wagony”. Whitehead twierdził, że gdy „pułkownik” usiłował odłączyć część ochranianego taboru, sierżant go zastrzelił.
W nie opublikowanej kronice batalionu odnotowano, że dowództwo kompanii „codziennie urządzało nieformalną zmianę warty pod słynną wieżą Eiffla. Wartownicy, wyglądający głupkowato w swoich białych rękawiczkach, świeżo pomalowanych hełmach i wypolerowanych butach, zawsze wzbudzali wielkie zainteresowanie u francuskiej ludności, która gromadziła się tłumnie dokoła, żeby obserwować codzienną ceremonię”.
Plac Pigalle, widok współczesny (fot. Jean-Alexis AUFAUVRE, udostępniono na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported) Na przepustkach Whitehead upijał się, tak jak robił wcześniej w Teksasie i Wisconsin. Często odwiedzał także liczne paryskie burdele. Z kolei Barkley pił rzadko i unikał burdeli na cieszącym się kiepską reputacją placu Pigalle, który amerykańscy żołnierze nazywali Pig Alley (Świńską Aleją). Jednak to Barkley, pod innymi względami sumienny żołnierz, pierwszy wziął udział w obrabowaniu pociągu. Jego związki z czarnym rynkiem zaczęły się dosyć niewinnie, gdy stał na warcie przed magazynem wojskowym w Paryżu. Jakiś Francuz zapytał go, czy nie ma nic do sprzedania, i Barkley wyciągnął z kieszeni puszkę pasty do butów nieprzemakalnych. Żaden z nich nie znał języka drugiego. Barkley wykonał gest, jakby smarował chleb, i wymruczał: „Mmmm”. Wyglądało na to, że oferta przypadła Francuzowi do gustu, gdyż zapłacił Barkleyowi sto franków. Inny człowiek zaoferował mu butelkę koniaku w zamian za pięciogalonowy [około 19 litrów – przyp. tłum.] kanister paliwa. Co prawda w kanistrze, który oddał Barkley, było więcej wody niż ropy naftowej, ale w butelce ofiarowanej przez Francuza także było więcej wody niż koniaku.
Pewnej nocy Barkley z dwoma innymi żołnierzami zakradł się na stację kolejową. Znaleźli tam samochód dostawczy wypełniony zrabowanymi futrami, które zostawili uciekający Niemcy. Barkley przekonywał sam siebie, że futra, które jego zdaniem nie należały już do nikogo, nie mogą tak po prostu się zmarnować. Trzej amerykańscy żołnierze chwycili po tyle futer, ile zdołali unieść, i uciekli. Barkley podarował je dwóm młodym kobietom, Paulette i Elaine, z którymi zaprzyjaźnił się kilka tygodni wcześniej. Były zachwycone i z wdzięczności całowały go bez końca. Jednak za kradzież tych futer strażnicy kolejowi mogli go zastrzelić na miejscu.
Tymczasem Al Whitehead na zmianę pilnował magazynów z zaopatrzeniem i transportów kolejowych. Pewnego razu jego pociąg zatrzymał się gdzieś pod Paryżem i Whitehead po chwili zauważył dwóch zbliżających się czarnoskórych amerykańskich żołnierzy. Jeden z nich zatrzymał się i powiedział do drugiego: „Hej, popatrz, pilnują tego pociągu”. To wystarczyło, żeby Whitehead wycelował w nich thompsona i odparł: „Tak i bardzo bym chciał, żebyście położyli łapska na tym pociągu. Tylko tego pragnę. A wtedy, jak Boga kocham, naszpikuję was ołowiem”.
W miarę jak dobra skradzione z magazynów wojskowych napływały coraz większym strumieniem na paryski czarny rynek, stolica Francji pogrążała się w przestępczości. Przestępcy korzystali z paliwa pochodzącego z kontrabandy, żeby grasować po mieście skradzionymi samochodami, którymi nie mogli jeździć pod niemiecką okupacją. Amerykańskie papierosy były dostępne w takich ilościach, że sprzedawano je za dolara sześćdziesiąt centów za paczkę, co stanowiło około jednej trzeciej ceny za francuskie papierosy, które i tak były tanie. 13 października 1944 roku dwaj amerykańscy dezerterzy, szeregowi Morris Fredericks i Turner Harris, obrabowali jedną z kawiarń na Montmartrze i uszli z biżuterią, papierami wartościowymi i gotówką łącznej wartości 42 tysięcy dolarów, które odebrali właścicielowi i gościom lokalu. Owi dwaj żołnierze, jeden biały, a drugi czarny, przez dwa poprzednie miesiące mieszkali w hotelu, żyjąc z pieniędzy zarobionych na sprzedaży paliwa skradzionego armii. Trzej kolejni dezerterzy zostali aresztowani w innym paryskim hotelu z 11 tysiącami paczek papierosów. Dezerterzy staczali na ulicach miasta regularne bitwy z użyciem broni palnej z amerykańską MP i francuską żandarmerią.
Jak donosił z Paryża korespondent „Washington Post” Wade Werner, wysiłki 2. batalionu doprowadziły jednak do tego, że „liczba kradzieży spadła do znośnych rozmiarów”. Zdaniem dziennikarza „Stwierdzono, że ludzie, którzy na skutek rabunków na tyłach sami doznali braków zaopatrzenia na froncie, są teraz najlepszymi strażnikami transportów kolejowych”. Dowódcy wychwalali swoich podwładnych za „doskonałą robotę – skuteczne organizowanie i wypełnianie obowiązków strażników tysięcy ton zaopatrzenia”. Na początku listopada paryska idylla 2. batalionu zbliżała się już jednak do końca. Żołnierze zostali zgromadzeni w jednej z paryskich sal kinowych, gdzie mieli wysłuchać nowych rozkazów. Na scenę wyszedł pułkownik, który oznajmił: „Połowa z was siedzących dzisiaj tutaj prawdopodobnie już nie będzie miała okazji tego powtórzyć. Mamy przełamywać Linię Zygfryda!”. Żołnierze byli oszołomieni. Harold Barkley wyszeptał do przyjaciela: „Ciekawe, którą połowę ma na myśli”.
Al Whitehead wysłał telegram do żony, Selmy, którą zostawił w Wisconsin. Rozbawiła go myśl, że przyjście depeszy może ją na moment przestraszyć, gdy pomyśli, iż to wiadomość, że poległ w akcji. Wyobrażał sobie jej ulgę, gdy przeczyta w końcu: „Myślę teraz o tobie więcej niż kiedykolwiek. Kocham cię, Al”. Zrobił sobie zdjęcia w miejscowym zakładzie fotograficznym, żeby przesłać je żonie. Gdy wychodził z zakładu, zobaczył tłum, w którym dwaj Francuzi najwyraźniej zamierzali ogolić głowę młodej kobiecie – za to, że w czasie okupacji spała z Niemcami. „W każdym razie rozwścieczyło mnie to”, pisał później, „i w mgnieniu oka wpadłem w tłum, waląc pistoletem tych dwóch Francuzów, którzy zaczęli uciekać, podczas gdy tłum stał i przyglądał się temu z rozdziawionymi gębami”.
10 listopada batalion Whiteheada załadował się do pociągu na dworcu Montparnasse. Następnego dnia o jedenastej przed południem, gdy powoli jechali na wschód, artyleria ich 2. Dywizji Piechoty otworzyła ogień ze wszystkich dział w kierunku pozycji niemieckich. Ta salwa wsparta ogniem broni ręcznej miała upamiętniać rocznicę zawieszenia broni z 1918 roku. Tym razem jednak nie miało być żadnego zawieszenia broni. Alianci żądali bezwarunkowej kapitulacji Niemiec. Whitehead, Barkley oraz ich towarzysze broni zmierzali w stronę Linii Zygfryda, wiedząc, że będą musieli walczyć do końca wojny, chyba że wcześniej zginą.
