Agnieszka Kowalczyk – „Józef Piłsudski. Pisarz” – recenzja i ocena
Agnieszka Kowalczyk – „Józef Piłsudski. Pisarz” – recenzja i ocena
Czytelnik przywykły do szablonowego charakteryzowania sylwetki Józefa Piłsudskiego może być w pierwszej chwili skonfundowany – „Ale jak to? Piłsudski pisarzem?”. Jednak już nawet zwykła wiedza potoczna uczy, że czasem warto wyjść poza utarte schematy i spojrzeć na dane zjawisko z innej perspektywy, aby odkryć je na nowo. Tak jest i w tym przypadku.
Józef Piłsudski był również autorem licznych książek – zwłaszcza wspomnieniowych. I choć siłą rzeczy ten aspekt jego życiowej działalności pozostawał niejako w cieniu innych, to jednak z pewnością nie wynikało to z niskiej jakości jego dzieł czy słabego warsztatu.
W swojej pracy Agnieszka Kowalczyk z godną podziwu pracochłonnością przeanalizowała literacki aspekt życiorysu marszałka, konstruując z tego pokaźną i imponującą rozmiarem (600 stron) pracę. To jedno z nielicznych tego typu naukowych opracowań dorobku literackiego Piłsudskiego. Książka podzielona jest na obszerne rozdziały, z których pierwszy pełni rolę wprowadzenia opisującego drogę życiową Piłsudskiego, ze szczególnym zwróceniem uwagi na jego dorobek literacko-twórczy oraz inspiracje, jakim podlegał w różnych okresach życia. Zwłaszcza rzuca się w oczy silna i wyraźna fascynacja Juliuszem Słowackim.
W esencjonalnych czterech rozdziałach publikacji autorka pochyla się kolejno nad następującymi zagadnieniami: polityczną publicystyką Piłsudskiego jako orężem do walki z zaborcą, zaangażowaniem Piłsudskiego w wydawanie podziemnego czasopisma „Robotnik”, pracami marszałka dotyczącymi okresu legionowego, a także zakorzenieniem jego literacko-osobowościowych predylekcji w epoce romantyzmu. Merytoryczną część pracy wieńczy krótkie podsumowanie, po którym następuje niezwykle ciekawy aneks – antologia prac z dorobku literackiego marszałka. To znakomite uzupełnienie i dopełnienie do wcześniejszych rozważań teoretycznych.
Spośród omawianego w książce dorobku twórczego marszałka Piłsudskiego szczególnie ciekawe wydają się być jego prace, które można scharakteryzować jako dzieła psychologiczne. Mowa tu choćby o takich jak „Wspomnieniach o Gabrielu Narutowiczu” oraz „Psychologii więźnia”. Autor wdaje się w nich w liczne rozważania z dziedziny psychologii, porusza problematykę aspektów osobowościowych oraz nierzadko najbardziej intymnych doznań spotykających człowieka.
Wydaje się, że w tych pracach mamy wgląd w prawdziwy obraz duszy marszałka – obraz wnętrza skrywanego zazwyczaj za pancerzem z lekka posępnego i jakby niedostępnego wodza, obdarzonego mentalnością typowego człowieka armii. Przez pancerz ów można było czasem odnieść wrażenie, że ojciec polskiej niepodległości jest bardziej żywą legendą niźli żywym człowiekiem złożonym z krwi, kości i emocji. Tymczasem dzięki wspomnianym dziełom z nurtu psychologicznego (tudzież psychologizującego) poznajemy innego Piłsudskiego, który jawi się jako człowiek wrażliwy, niezwykle empatyczny i dojrzały pod kątem wewnętrznej hierarchii wartości. A jego intelektualne rozważania nierzadko ocierają się nie tylko o myśl humanistyczną, ale wręcz o filozofię.
Obcując z książką Agnieszki Kowalczyk, mamy do czynienia z pracą, której przedmiot jest niezwykły choćby ze względu na wyjątkowe sprzężenie w jednej osobie sfery słowa i czynu. Stosunkowo rzadko się bowiem zdarza, aby autor interesujących i wartościowych z punktu widzenia rzemiosła pozycji literackich był jednocześnie postacią o znaczeniu historycznym, której dokonania życiowe położyły się cieniem na losach danego narodu, ale i całego świata. A jeśli już z taką wyjątkową sytuacją mamy do czynienia, to tym bardziej należy ją poddać szczegółowemu oglądowi naukowemu – i tutaj właśnie upatrywać należy wielkiej zasługi autorki.
Wydaje się, że jedynym „mankamentem” pracy jest paradoksalnie jej aspekt techniczny tj. styl, konstrukcja i formalny charakter typowy dla dzieł naukowych, który może odstraszyć od niej wielu amatorskich miłośników historii. Jednakże język, którym sporządzono książkę jest naprawdę łatwo przyswajalny i książkę czyta się bardzo dobrze. Lekturę tę można odbyć z powodzeniem nawet bez kompetencji profesjonalnego badacza historii czy eksperta z dziedziny filologii.
„Józef Piłsudski. Pisarz” to znakomita pozycja z kręgu prac badawczych nurtu historyczno-literackiego – jedna z lepszych na rynku wydawniczym w ostatnim roku. Książka jest absolutnie warta przeczytania, zwłaszcza w obecnej dobie, gdy obchodzimy 100-lecie pierwszych lat odzyskania przez Polskę niepodległości. W tym wyjątkowym okresie szczególnie warto pochylić się nad sylwetkami ojców polskiej niepodległości – wśród których kluczowe miejsce zajmuje właśnie Józef Piłsudski – i przyjrzeć się rozlicznym aspektom ich postaci, nie tylko tych najbardziej oczywistych, wyniesionych ze szkolnych lekcji historii.
