Oriana Fallaci - „Wściekłość i duma” – recenzja i ocena
Oto przed nami zapis osobistych przeżyć autorki, która – według własnych deklaracji – przez dwanaście dni po 11 września 2001 roku nie spała i nie jadła. Wyrywając się z objęć Morfeusza z pomocą kawy i kartonów tytoniu, napisała... no właśnie, co?
Przerażenie. Rozgoryczenie. Wściekłość. Przemożna żądza rewanżu. Czytany po upływie półtora dekady tekst Oriany Fallaci wciąż ocieka emocjami. Napisany w stanie szoku, doświadczonego naocznie, z perspektywy Manhattanu 11 września 2001 roku. Autorka, pretensjonalnie stosując autoidentyfikację „uchodźcy politycznego”, zamieszkała na drugiej półkuli (nigdy jednak nie przyjmując amerykańskiego obywatelstwa). Napisany prosto z serca tekst, we włoskiej prasie, z oczywistych względów, straszliwie okrojony, w wersji książkowej poprzedzony jest przedmową autorki, utrzymaną w analogicznym tonie żalu, gniewu, frustracji własną bezsilnością. Widzimy kobietę, deklarującą gotowość „stania się morderczynią” w obronie cywilizacji, której recenzowana praca jest także apologią. Co istotne – pisaną z perspektywy ateisty, i to nie tego „ateisty” z nieprzeczytaną Biblią i Koranem, ale kogoś, kto świadomie uważa religię za zło. Każdą.
Już pierwsze stromy zdradzają pisarski „amok” autorki. Fallaci nigdy nie zakładała tłumika, zawsze przekazując swój punkt widzenia w bezkompromisowy, apodyktyczny, czy wręcz brutalny sposób. „Wściekłość i duma”, pisana w stanie „szoku pourazowego”, należy jednak do dzieł ponadczasowych.
Fallaci, twarda i nieustępliwa korespondentka wojenna, jedna z tych osób, o których można z podziwem stwierdzić, iż była dziennikarzem, nie zaś robotnikiem medialnym, miała w życiu solidne grono wrogów, rosnące wykładniczo. Przez dziesięciolecia lżona, wyszydzana, oblewana kubłami pomyj, jako „chrześcijańska ateistka” z żelazną konsekwencją odpłacała pięknym za nadobne. Jej adwersarze to – w najlepszym przypadku – „cykady”, rzadziej - „nadąsane pijawki”, „wytworne dziwki”, „robactwo”.
Na przestrzeni lat próbowano to tłumaczyć w rozmaity sposób. Zwracano uwagę na szczególne nagromadzenie potwarzy i oszczerstw w stosunku do autorki, oskarżanej a to o łóżkowe ekscesy ze swoimi rozmówcami, przywódcami państw i rządów, a to o starczy odlot w wyniku postępującego nowotworu (Fallaci zmarła w 2006 roku). Prym wiódł wszakże nieśmiertelny argumentum ad hitlerum, szczególnie osobliwy wobec persony, która pierwszą młodość poświęciła walce z brunatnym totalitaryzmem.
Temperament Fallaci nie znał ustępliwości, nie wspominając o miłowaniu nieprzyjaciół. Czytając jej tyrady przeciwko ideologicznym przeciwnikom, aż ciśnie się na usta: Pani redaktor, inaczej się rozmawia z ludźmi. Nie przekona Pani kogokolwiek, zaczynając od wyzwisk. Fallaci pisała na gorąco, kiedy w miejscu, gdzie dumnie stały Dwie Wieże, nie ostygło jeszcze pogorzelisko. Później nie dokonała zmian w tekście, który pozostał, tym samym, ważnym świadectwem autorskim, a w uniwersalnej perspektywie – signum temporis u progu XXI stulecia.
Dziękujemy, że z nami jesteś! Chcesz, aby Histmag rozwijał się, wyglądał lepiej i dostarczał więcej ciekawych treści? Możesz nam w tym pomóc! Kliknij tu i dowiedz się, jak to zrobić!
„Wściekłość i dumę” wypełniają historie z życia autorki. Jest o urzędniku irańskiej ambasady, osłupionym i zgorszonym paznokciami Fallaci, pomalowanymi czerwonym lakierem. Jest o tym, jak Palestyńczycy dla zabawy zamknęli autorkę w szopie z dynamitem podczas izraelskiego nalotu. Jest o bestialskiej egzekucji trzech afgańskich kobiet, ukaranych za wizytę u fryzjera. Jest o innym fryzjerze, znajomym Irańczyku, który pozwolił dziennikarce umyć włosy w swoim lokalu, by niedługo później oglądać świat zza krat. Jest o pełnej łez nocy poślubnej trzynastoletniego Alego Bhutto i jego dwudziestokilkuletniej żony, skazanej następnie na dozgonną samotność. Pisze wreszcie Fallaci o rodzinnej Florencji i jej centrum, opanowanym przez ulicznych kramarzy, co jakiś czas obmacujących przechodzące kobiety.
Autorka w prosty sposób, powołując się na takie i inne przykłady, tłumaczy włoskiemu (i nie tylko) czytelnikowi nieusuwalną sprzeczność, jaką widzi pomiędzy „religią pokoju” a światem Zachodu. Poddaje miażdżącej krytyce ów wielki, metaspołeczny eksperyment, jakim od lat 60. pozostawała polityka multikulturalizmu. Jej wywody doczekały się nawet miana „huntingtonizmu dla ubogich”. Fallaci w życiu nie prowadziła badań naukowych, można jednak zaryzykować mniemanie, iż znacznie więcej, aniżeli Samuel Huntington, widziała na własne oczy. I jak w każdej jej relacji frontowej uderzał autentyzm, szczerość, emocje, tak „Wściekłość i dumę” obciąża ogromny ładunek afektywny, dla niektórych z pewnością odpychający. Oto przykład, jeden z wielu (s. 79):
Jestem ateistką, chwała Bogu. I nie mam zamiaru dać się ukarać tym niedorozwiniętym bigotom, którzy zamiast wnieść swój wkład w ulepszenie ludzkości, salamują i gdaczą modlitwy pięć razy dziennie.
Gdyby nie podobne, głupie i niepotrzebne wtręty, Fallaci ze swoim dorobkiem trudniej poddawałaby się wulgarnej reductio ad hitlerum, która w internetowej tradycji oznacza przyznanie się dyskutanta do porażki. Mniej także pasowałyby do niej kompletnie już dziś zużyte epitety propagandowe z arsenału wojującej lewicy. Znając temperament Włoszki, można tylko domniemywać, w jaki sposób opisałaby dzisiaj sylwestrową noc w Kolonii czy rzeczywistość „strefy bezprawia” w Calais.
Położenie, w jakim obecnie znajduje się Europa Zachodnia, gigantyczne przemieszczenia mas obcej kulturowo ludności, eskalacja muzułmańskiego terroryzmu – wszystko to z pewności utwierdziłoby Fallaci w przekonaniu o „apokalipsie spełnionej”. Spór, w którym włoska dziennikarka brała udział, przechodzi obecnie apogeum i z tego choćby powodu, niezależnie od światopoglądu, warto sobie przypomnieć jej publikację z roku 2001.
