Mieszko I i Dobrawa na banknocie – NBP upamiętnił 1050. rocznicę chrztu Polski
Osobą, która podczas tego procesu miała niebagatelny wpływ na Mieszka była bez wątpienia jego czeska małżonka Dobrawa. To od niej książę uczył się zasad wiary. Możemy ją nazwać matką chrzestną Polski.
Nic zatem dziwnego, że na przedniej stronie banknotu wydanego z okazji 1050. rocznicy chrztu Polski pojawiają się podobizny książęcej pary, oczywiście w graficznej wersji Jana Matejki, prosto z jego pocztu królów i książąt polskich. Nad głową Dobrawy widnieje jeleń pośród wici roślinnej, który jako żywo wyskoczył z bordiury drzwi gnieźnieńskich. To starochrześcijański wróg węży, który czując nadchodzącą starość, własnym oddechem wyciąga gada z nory, a gdy zostaje ukąszony i czuje jad rozchodzący się po ciele, wówczas pije źródlaną wodę, linieje ze starej sierści, młodnieje i odradza się do nowego życia. Symbolika jest tu aż nadto oczywista: woda, która ocala – to woda chrzcielna, która daje nowe życie. Jeleń to chrześcijanin odrodzony mocą chrztu. Przy lewym ramieniu Mieszka widnieje stauroteka lednicka sprowadzona do Polski prawdopodobnie przez Ottona III, jeden z najstarszych artefaktów chrześcijańskich na naszych ziemiach – niemal pamiętający rok 966. Ta sama stauroteka (relikwiarz w kształcie krzyża) pojawia się jako zabezpieczenie w ultrafiolecie.
Przechodząc na odwrotną stronę banknotu widzimy katedrę gnieźnieńską w jej obecnej gotycko-barokowej szacie. To świątynia wyjątkowa w dziejach naszego narodu. Swoją genezą sięga do X stulecia, jest spadkobierczynią kościołów budowanych przez Mieszka i Bolesława Chrobrego. W przeszłości była aulą koronacyjną królów polskich i miejscem wielu znaczących wydarzeń historycznych, m.in. słynnego zjazdu gnieźnieńskiego w 1000, kiedy to cesarz Otton III przybył do grobu św. Wojciecha. Owocem tego wydarzenia było powstanie pierwszej polskiej metropolii w Gnieźnie, a w dalszej perspektywie wzrost znaczenia Polski na arenie międzynarodowej i koronacja królewska. Zrozumiałe jest zatem określanie katedry gnieźnieńskiej mianem: Mater Ecclesiarum Poloniae, czyli Matki Kościołów Polski. Plan tej przesławnej świątyni pojawia się również jako jedno z zabezpieczeń banknotu, tzw. recto verso. Obok katedry, po jej wschodniej stronie, widnieje kielich królewski zwany również trzemeszeńskim wykonany ok. 1190 ze srebra repusowanego i grawerowanego, w znacznej części złoconego. Posiada on bardzo rozbudowaną ikonografię zaczerpniętą głównie z Ksiąg Królewskich Starego Testamentu (stąd jedna z jego nazw). Stopę i czaszę pokrywają sceny przedstawiające dzieje Izraela. Na banknocie, czasza kielicha dumnie prezentuje Natana i Joaba koronujących Dawida na króla. Wszystkie zilustrowane na kielichu wydarzenia ukazują idealny obraz społeczeństwa chrześcijańskiego, realizującego harmonijną współpracę władzy świeckiej i kościelnej Obok czaszy kielicha pośród wici roślinnej rodem z drzwi gnieźnieńskich ukrywa się paw. Według starożytnych jego mięso nigdy nie gnije, a rozłożony ogon jest wizerunkiem nieba. Dlatego też paw stał się symbolem nieśmiertelności i życia wiecznego, do którego wchodzi się przez sakrament chrztu.
Zatem przedstawiona na banknocie symbolika przywołuje czasy chrztu Polski – wydarzenia przełomowego w naszych dziejach. Przypomina o jego teologicznym wymiarze, ale także o jego politycznych, społecznych i kulturowych konsekwencjach.
Ks. Jarosław Bogacz
Konserwator Diecezjalny
Archidiecezji Gnieźnieńskiej
Zobacz pozostałe wartości kolekcjonerskie, dostępne w ofercie Narodowego Banku Polskiego
