Matura historia 2016: poziom rozszerzony – konspekty wypracowań (arkusze, odpowiedzi, rozwiązanie)

Matura historia 2016

Pobierz arkusz maturalny!

Rozpoczęliśmy opracowywanie tematów maturalnych - już niedługo pojawią się tutaj konspekty wszystkich tematów!

Temat 1. Od państwa-miasta do uniwersalnego imperium. Przedstaw etapy ekspansji starożytnego Rzymu i oceń jej skutki. W pracy wykorzystaj materiały źródłowe (s. 25–26).

Wstęp:

Imperium Rzymskie było jednym z największych i najbardziej trwałych państw świata starożytnego. Wyrosło z wokół jednego miasta, które dzięki doskonałemu położeniu na styku szlaków handlowych, w pobliżu bogatych złóż soli i niedaleko portu morskiego w Ostii, mogło rozpocząć ekspansję, najpierw jednocząc skłócone i słabe państewka położone na Półwyspie Apeninskim, a następnie kierować swoje uderzenie na wschód i zachód od Alp podbijając tereny mało znanej Galii i bardziej rozpoznane obszary rozwoju cywilizacji hellenistycznej. Liczne wojny pozwoliły Rzymowi na stworzenie potężnego imperium, którego podstawą była silna armia, sprawna organizacja państwowa, osiągnięcia cywilizacyjne i swobodny handel. Celem niniejszego wypracowania będzie przedstawienie etapów ekspansji Rzymu oraz ocena ich skutków. Praca obejmować będzie lata 753 p.n.e. – uważaną za początek Rzymu – 14 n.e., kiedy zmarł Oktawian August, za czasów którego Imperium ugruntowało swoją pozycję w ówczesnym świecie. Geograficznie praca dotyczyć będzie zarówno terenów Półwyspu Apenińskiego jak i terytoriów Półwyspu Iberyjskiego, Galii, Wysp Brytyjskich, Bałkanów, Azji Mniejszej, Egiptu, północnej Afryki, czyli ziem, które Rzym włączał do swojego państwa. Czy dzięki podbojom udało się Rzymowi stworzyć wielkie uniwersalne państwo, które łączyło w sobie wszystkie osiągnięcia świata starożytnego, a tym samym stało się fundamentem współczesnej Europy?

Rozwinięcie

1. Cechy pozwalające na rozwój imperium:

• mit o powstaniu Rzymu, rzekome pochodzenie Remusa i Romulusa od boga wojny Marsa; waga Marsa w kulturze Rzymu
• stworzenie nowoczesnej armii – legion rzymski i uzbrojenie (pilum), skłonność do eksperymentów (tu materiał źródłowy A)
• szybkie adoptowanie innych kultur
• centralizacja władzy po upadku republiki

2. Etapy rozwoju Imperium:

• podbój Półwyspu Apenińskiego
• wojny punickie
• wojny z państwami hellenistycznymi
• wojny z Gallami i podbój Galii
• podbój Egiptu

3. Skutki podbojów

• polityczne
• stworzenie Imperium
• narzucenie administracji rzymskiej
• rozbudowa systemu legionów
• gospodarcze (źródło C)
• stworzenie z Morza Śródziemnego wewnętrznego jeziora
• bogacenie się Rzymu, wolny handel w ramach imperium
• upowszechnienie w Europie roślin z Afryki i Bliskiego Wschodu
• kulturowe
• latynizacja Rzymu
• latynizacja świata rzymskiego (upowszechnienie prawa rzymskiego i łaciny jako języka uniwersalnego)
• łączenie się kultur z Europy Zachodniej i Południowej z tradycjami bliskowschodnimi i afrykańskimi

Podsumowanie:

Celem rzymskich podbojów było nie tylko uchronienie Miasta przez zagładą, ale też wyraźna poprawa jego kondycji ekonomicznej. Celem było stworzenie z Morza Śródziemnego wewnętrznego jeziora, a tym samym pozyskanie opłacalnych rynków zbytu i zakupu cennych towarów. Rzym wykorzystywał przy tym zarówno pomysłowość swoich wodzów, którzy wykorzystywali osiągnięcia technologiczne podpatrzone u różnych społeczności świata starożytnego, jak i spory pomiędzy władcami tamtego świata. Dzięki temu nad Morzem Śródziemnym powstało potężne imperium, które odcisnęło swoje piętno na dziejach kontynentu. Dało podstawy pod kształtowanie się dzisiejszej cywilizacji europejskiej.

Temat 2. Scharakteryzuj polityczne i kulturowe konsekwencje włączenia Polski Piastów do wspólnoty państw chrześcijańskich (X–XIV w.)

Wstęp:

Rok 966 uważany jest przez historyków za ten, w którym Mieszko I – książę tworzącego się Państwa Polskiego – przyjął chrzest. Ze względu na patrymonialny charakter swojej władzy, osobisty akt chrztu księcia, uznawany był także za chrzest państwa jako takiego. Od tego momentu Polska Piastów weszła do rodziny państw chrześcijańskich co przyniosło określone skutki polityczne i kulturowe. Zadaniem niniejszej pracy będzie wskazanie jakie konsekwencje dla życia politycznego i kulturalnego miała chrystianizacja ziem polskich. Analiza obejmować będzie okres od X do XIV wieku, symbolicznie wyznaczanymi przez daty 966 (data chrztu Polski) i 1385 (unia w Krewie zapowiadająca chrzest Litwy). O ile chrzest Polski włączał nasz kraj do grona państw chrześcijańskich o tyle unia w Krewie postawiła go w sytuacji kraju chrystianizującego. Z datę graniczną można też przyjąć umownie rok 1370 – datę śmierci Kazimierza Wielkiego, ostatniego Piasta na rodzimym tronie. Rozważania geograficznie obejmować te ziemie, które w konkretnych okresach należały do Państwa Polskiego. Pytaniem zasadniczym będzie to, czy chrystianizacja Polski wpłynęła na jej sytuację polityczną i rozwój kulturalny oraz w jakich elementach tych dwóch dziedzin życia najmocniej się to ujawniało.

Rozwinięcie:

1. Konsekwencje polityczne

• Wewnętrzne
• wzmocnienie władzy monarszej, centralizacja władzy (ale także reakcja pogańska)
• spory między władzą świecką, a kościelną (sprawa św. Stanisława)
• Kościół a zjednoczenie Polski (rola biskupa Świnki)
• Zewnętrzne
• wzrost roli monarchów na arenie międzynarodowej
• możliwości koronacji królewskich
• Dagome Iudex jako dokument odwołujący się do papieża jako gwaranta „testamentu Mieszka”
• wejście w spór pomiędzy cesarzem, a papiestwem
• próby chrystianizacji Prus, sprowadzenie Krzyżaków
• wojny z Litwą i chrystianizacja Litwy jako element politycznej ekspansji Królestwa Polskiego

2. Konsekwencje kulturalne

• dobra materialne
• architektura: zabudowania sakralne, pierwsze świątynie, rotundy, baptysteria
• literatura: kroniki, pieśni, hagiografia
• sztuka: drzwi gnieźnieńskie
• dobra niematerialne
• mieszanka obyczajów pogańskich z chrześcijańskimi
• ustanowienie kalendarza
• latynizacja polskiej kultury

Zakończenie:

Chrzest Polski, choć był procesem długim i z pewnością nie można ograniczać go do jednej daty, mocno wpłynął na dzieje naszego kraju. Wpisał go w ogólnoeuropejski kontekst rywalizacji w świecie chrześcijańskim, zmuszając władców naszego kraju do aktywnego udziału w polityce międzynarodowej. Pozwolił także na integrację kraju i umożliwił dalszą ekspansję, której chrystianizacja była jednym z „oręży”. Wreszcie pozostawił po sobie niezacieralne ślady w kulturze i obyczajowości polskiej, w której mieszają się zwyczaje pogańskie, katolickie i prawosławne. Tym samym chrzest mocno ukształtował fundamenty polskiej kultury i umiejscowił nas na politycznej mapie świata, włączając w krąg cywilizacji łacińskiej.

Matura historia 2016 – klucze odpowiedzi:

• Matura 2016 z historii: poziom rozszerzony – część testowa i analiza źródeł
• Matura 2016 z historii: poziom podstawowy – stara matura – osoby poprawiające
• Matura 2016 z historii: poziom rozszerzony – część testowa – stara matura – osoby poprawiające

Polecamy książkę: „Historia. Poradnik maturalny”

Temat 3. Gdańsk jako polski i międzynarodowy ośrodek gospodarczy. Scharakteryzuj rolę Gdańska w gospodarce Królestwa Polskiego i Rzeczypospolitej Obojga Narodów w okresie od 2. poł. XV w. do końca XVII w. W pracy wykorzystaj materiały źródłowe (s. 27– 29).

Wstęp:

Gdańsk był największym miastem leżącym na terenie Rzeczpospolitej. Jego potencjał pozwalał nie tylko na rozwój ośrodka miejskiego, ale także prowadzenie własnej polityki co wyróżniało go spośród innych miast państwa polsko-litewskiego. Było tak też z pewnością dlatego, że Gdańsk odgrywał niezmiernie ważną rolę w rodzimej gospodarce, będąc jednym z kluczowych jej elementów. Celem niniejszej pracy będzie charakterystyka roli Gdańska w gospodarcze Królestwa Polskiego i Rzeczpospolitej Obojga Narodów w okresie od drugiej połowy XV wieku do końca wieku XVII. Punktem początkowym rozważań będzie rok 1454, a więc inkorporacja Prus Królewskich do terytorium Korony, oraz 1466, kiedy na mocy traktatu toruńskiego przynależność Gdańska do Królestwa została potwierdzona. Datą graniczą będzie rok 1700, a więc ostatni rok XVII wieku. Kluczowym pytaniem jakie należy sobie postawić przy okazji niniejszych rozważań będzie to jaki wpływ miał Gdańsk na rodzimą gospodarkę i jak należy go oceniać.

Rozwinięcie:

• Inkorporacja Prus Królewskich i rola miast pruskich do unii lubelskiej w 1569 roku
• Rola portów morskich w handlu międzynarodowym
• Zboże jako główny towar eksportowy
• okoliczności sprzyjające produkcji zboża na ziemiach polsko-litewskich (rozległe terytoria, dużo taniej siły roboczej, sieć rzeczna)
• wpływ Gdańska na rozwój handlu zbożowego
• wpływ Gdańska na kształtowanie się gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej
• uzależnienie Rzeczpospolitej od handlu zbożem
• Gdańsk jako okno na świat – import
• ośrodki współpracujące z Gdańskiem
• towary sprowadzane ze świata do Gdańska

Zakończenie:

Wskazane w pracy dane źródłowe wyraźnie wskazują, że rola Gdańska w gospodarce Rzeczpospolitej była bardzo istotna. Przede wszystkim Gdańsk stanowił okno na świat, umożliwiając zarówno eksport towarów, jak i ich import. Kluczowym dla rozwoju państwa polsko-litewskiego stał się handel zbożem, co z jednej strony pozwoliło na bogacenie się właścicieli ziemskich, a z drugiej utrwalało w Polsce i na Litwie system gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej, ze wszystkimi konsekwencjami gospodarczymi i społecznymi. Tym samym dola Rzeczpospolitej uzależniona została niemal w pełni od skali eksportu zboża. Wszelkie kryzysy w rolnictwie (spowodowane wojnami, czy klęskami żywiołowymi) rujnowały życie społeczne bezpośrednio wpływając na wydarzenia polityczne. Gdańsk był więc z jednej strony motorem rozwoju, z drugiej zaś, z powodu uzależniania kraju od jednej gałęzi gospodarki, uruchomił szereg negatywnych czynników prowadzących do osłabienia państwa.

Temat 4. Nikt na całym świecie Polski nie chce – tak oceniał sytuację w 1914 r. polski historyk i polityk Michał Sokolnicki. Wykaż, jak zmieniała się polityka mocarstw wobec sprawy polskiej w czasie I wojny światowej

Wstęp:

Wojnę powszechną racz nam dać Panie – mieli modlić się Polacy jeszcze długo przed wybuchem I wojny światowej. Po nieudanych powstaniach narodowych, wśród działaczy niepodległościowych rosło bowiem przekonanie, że tylko wojna angażująca przeciwko sobie mocarstwa światowe będzie mogła dać nadzieję na odzyskanie niepodległości. Nadzieja taka pojawiła się na przełomie XIX i XX wieku, kiedy kraje zaborcze znalazły się w dwóch konkurencyjnych sojuszach polityczno-wojskowych. Napięta sytuacja międzynarodowa w każdej chwili doprowadzić mogła do wybuchu konfliktu, w którym – jak sądzono – sprawa polska odgrywać będzie ważną rolę. Tym niemniej zdanie wypowiedziane przez Michała Sokolnickiego dość trafnie oddawało sytuację w jakiej znalazła się kwestia odzyskania przez Polskę niepodległości na początku I wojny światowej. Dla mocarstw europejskich był to problem marginalny, uważany za wewnętrzy kłopot Rosji, Niemiec i Austrii. Z drugiej jednak strony – wraz z przedłużaniem się konfliktu – ewentualne poparcie Polaków zdawało się być coraz cenniejsze co otwierało szansę na podnoszenie kwestii niepodległościowej. Celem niniejszej pracy będzie wskazanie punktów zwrotnych w stosunku mocarstw do tzw. sprawy polskiej, oraz nakreślenie w jaki sposób on się zmieniał i jak wpłynął na wydarzenia z 1918 roku. Analiza obejmować będzie lata 1914-1918, a więc okres działań zbrojnych na arenie I wojny światowej.

Rozwinięcie:

• Sprawa polska u progu I wojny
• Polacy a państwa centralne - Pierwsza Kadrowa, Legiony Piłsudskiego
• Polacy a Rosja – Legiony Pułaskiego, odezwa ks. Mikołaja Mikołajewicza
• Polacy a pozostałe państwa Ententy
• Akt 5 listopada na sprawa polska
• Rewolucja w Rosji a kwestia zmiany stosunku Francji i Wielkiej Brytanii do sprawy polskiej
• Orędzie Wilsona na sprawa polska
• Rewolucja w Niemczech oraz rozpad Austro-Węgier, a sprawa polska
• Polacy i ich starania na arenie międzynarodowej – działalność Paderewskiego, Sienkiewicza, Dmowskiego, Piłsudskiego
• Sposób zakończenia I wojny, a kwestia niepodległości

Zakończenie:

Zainteresowanie sprawą polską w czasie I wojny światowej można rozpatrywać w kategoriach tendencji rosnącej – o ile na początku konfliktu była to sprawa marginalna, o tyle pod koniec stała się jedną z kluczowych kwestii do rozstrzygnięcia po wojnie. Wpływ na wzrost znaczenia sprawy polskiej miały przedłużające się działania zbrojne – a co za tym idzie potrzeba stałego napływu rekruta – a także przebieg wojny – sukcesy zbrojne państw centralnych na wschodzie i zwycięstwa Ententy na zachodzie. Dużą role odgrywali także polscy politycy, którzy starali się wpływać na stosunek opinii międzynarodowej na temat niepodległości Polski. Kluczowe dla odzyskania niepodległości stały się jednak nie tyle deklaracje i apele różnych stron konfliktu co sytuacja wewnętrzna w państwach zaborczych – rewolucja w Rosji i Niemczech oraz rozpad Monarchii Austro-Węgierskiej. Gdyby nie te wydarzenia polityczno-społeczne samo funkcjonowanie sprawy polskiej nie przyniosłoby pożądanych skutków.

Matura historia 2016 – klucze odpowiedzi:

• Matura 2016 z historii: poziom rozszerzony – część testowa i analiza źródeł
• Matura 2016 z historii: poziom podstawowy – stara matura – osoby poprawiające
• Matura 2016 z historii: poziom rozszerzony – część testowa – stara matura – osoby poprawiające

Polecamy książkę: „Historia. Poradnik maturalny”

Temat 5. Scharakteryzuj przemiany gospodarcze i społeczne w Polsce w latach 1971-1980

Wstęp:

Czasy Polski Ludowej (od 1952 roku Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej) odcisnęły duży wpływ na kształt Polski – razem z przemianami wojennymi doprowadziły one do ukształtowania się współczesnego społeczeństwa polskiego. Istotny był również wpływ tego okresu na gospodarkę Polski. W związku z jej centralnie sterowanym charakterem pozostawała ona pod wpływem rządzącej partii komunistycznej, czyli Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Szczególną rolę odegrały tutaj rządy Edwarda Gierka, pełniącego funkcję I sekretarza KC PZPR, a więc faktycznego przywódcy PRL. Moja praca obejmować będzie okres od 1971 roku, a więc po dojściu do władzy Gierka w wyniku krwawo stłumionych strajków robotniczych na Wybrzeżu w gGrudniu 1970 roku, aż do sierpnia 1980 roku, a więc końca rządów tego polityka w wyniku strajków sierpniowych i powstania „Solidarności”. Okres ten dzieli się na dwa podokresy, których granicą jest rok 1976. Terytorialnie praca obejmować będzie obszar całej PRL, w granicach ukształtowanych po II wojnie światowej.

Rozwinięcie:

Okres 1971-1976

• Dojście do władzy Edwarda Gierka i ogłoszenie nowej polityki gospodarczej jako odpowiedzi na kryzys PRL i spadek poparcia dla PZPR.
• Przemiany gospodarcze:
• intensywna polityka inwestycyjna sfinansowana z zagranicznych kredytów
• liczne inwestycje przemysłowe w budowę nowych zakładów i modernizację starych, inwestowanie w infrastrukturę. Najbardziej znane inwestycje: Port Północny w Gdańsku, Huta Katowice, Fabryka Samochodów Małolitrażowych w Bielsku Białej, Lubelskie Zagłębie Węglowe, Dworzec Centralny, Trasa Łazienkowska, Centralna Magistrala Kolejowa.
• inwestycje budowlane w mieszkania, budowa tzw. „bloków z wielkiej płyty”
• inwestycje w przemysł nastawiony na konsumpcję, produkcja nowych produktów na potrzeby mieszkańców
• rozwój rolnictwa, zmniejszenie ucisku rolników indywidualnych a jednocześnie promowanie upraw wielkopowierzchniowych
• zwiększenie płac, rent, emerytur oraz świadczeń socjalnych
• najbardziej znane slogany z tego okresu: „Aby Polska rosła w siłę, a ludziom żyło się dostatniej”, „Zbudujemy drugą Polskę”.
• Przemiany społeczne:
• zagospodarowanie pokolenia powojennego wyżu demograficznego, powstawanie nowych miejsc pracy, migracja ze wsi do miasta.
• zwiększenie nakładów na konsumpcję skutkowało poprawą zaopatrzenia – okres uznawany za najlepszy pod tym względem w historii PRL
• liberalizacja kultury, złagodzenie cenzury
• wzrost wyjazdów zagranicznych (głównie do innych krajów bloku wschodniego), nowy styl życia, zwiększenie roli konsumpcji, pojawienie się marek zagranicznych w Polsce (Coca-cola)
• zwiększanie się poparcia dla PZPR oraz dla Edwarda Gierka, intensywna „propaganda sukcesu”

Okres 1976-1980

• czerwiec 1976 roku – w związku z występującymi objawami popadania w kryzys („przegrzanie gospodarki”) nagła decyzja o wprowadzeniu podwyżek cen, która wywołała stłumione przez milicję protesty przede wszystkim w Radomiu, Ursusie i Płocku.
• Przemiany gospodarcze:
• niewypracowanie nadwyżek finansowanych z których można by spłacać długi, popadanie w coraz większe zadłużenie
• wyhamowanie inwestycji, wprowadzenie „manewru gospodarczego”
• zmniejszenie się produkcji przemysłowej, braki surowców, przestoje w pracy, ogólne pogorszenie jakości wytwarzanych produktów
• zmniejszenie nakładów na konsumpcję
• Przemiany społeczne:
• problemy w zaopatrzeniu (zwłaszcza w mięso), „puste półki”, rozwój czarnego rynku, biednienie społeczeństwa, wprowadzenie początków reglamentacji (pierwsze kartki na cukier)
• kryzys społeczny – apatia, alkoholizm, atomizacja społeczeństwa
• spadek poparcia dla PZPR, niespójność „propagandy sukcesu” i rzeczywistości
• pojawienie się opozycji demokratycznej – zarówno inteligenckiej (Komitet Obrony Robotników, Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Konfederacja Polski Niepodległej) jak i robotniczej (Wolne Związki Zawodowe)
• W wyniku kolejnej podwyżki z lata 1980 roku wybuch nowych strajków w zakładach pracy, najpierw z centrum na Lubelszczyźnie (lipiec), później zaś na Wybrzeżu (sierpień) na czele ze Stocznią Gdańską. Podpisanie porozumień gdańskich, powstanie „Solidarności” oraz upadek ekipy gierkowskiej.

Podsumowanie

Lata 1971-1980 były dla Polski okresem dużych zmian. Intensywny rozwój gospodarczy i idące za nim zmiany społeczne doprowadziły do przemian w społeczeństwie polskim, przeważnie uważanych za pozytywne. Jednocześnie załamanie się gierkowskiego programu gospodarczo-społecznego w 1976 roku radykalnie odmieniło sytuację w kraju – z okresu prosperity Polacy weszli w kryzys gospodarczy, który objawiał się nie tylko spadkiem produkcji gospodarczej, ale także brakami w zaopatrzeniu i ogólnym pogorszeniem się jakości życia. Już Alexis de Tocqueville przy okazji oceny rewolucji francuskiej zwracał uwagę, że rewolucje wybuchają nie wtedy, gdy ludziom dzieje się źle, lecz wtedy, gdy ich los się poprawia, jednak za wolno lub ta poprawa zostaje powstrzymana. Skutkiem kolejno poprawy warunków społeczno-gospodarczych Polskich w pierwszej połowie lat 70. i kryzysu II poł. lat 70. był wybuch strajków sierpniowych w 1980 roku i powstanie „Solidarności”, co w kolejnych latach przyczyniło się do upadku komunizmu w Polsce.

Matura historia 2016 – klucze odpowiedzi:

• Matura 2016 z historii: poziom rozszerzony – część testowa i analiza źródeł
• Matura 2016 z historii: poziom podstawowy – stara matura – osoby poprawiające
• Matura 2016 z historii: poziom rozszerzony – część testowa – stara matura – osoby poprawiające

Polecamy książkę: „Historia. Poradnik maturalny”