Armia Krajowa w walkach wokół Wilna. Relacja z inscenizacji „Burza nad Kresami”
Inscenizacja ukazywała jedno z największych starć Operacji „Ostra Brama”: epizod z bitwy pod Krawczunami-Nowosiólkami z 13 lipca 1944 roku.
Od 7 lipca 1944 roku oddziały niemieckie stawiały zacięty opór przeważającym siłom radzieckim i Armii Krajowej w walkach ulicznych o Wilno. W nocy z 12 na 13 lipca, wobec beznadziejnej sytuacji, niemiecka załoga Wilna podzielona na trzy grupy (Tolsdorffa, Stahela i Sotha) przebiła się przez pierścień okrążenia, udając się w kierunku Waki Koweńskiej. Grupa pod dowództwem ppłk Teodora Tolsdorffa składała się z 2 tys. żołnierzy, w tym spadochroniarzy z 16. pułku strzelców spadochronowych majora Schirmera. Druga, z ok. 1500 ludzi pod dowództwem generała Stahela, szła z rannymi. Trzecia grupa majora Sotha (ok. 500 ludzi) była złożona z najlepszych formacji w Wilnie, czyli resztek 399. Grenadier Regiment i 170. Füsilier-Bataillon.
(fot. Łukasz Dyczkowski) Nad ranem 13 lipca doszło do spotkania grup Stahela i Sotha z 2. Zgrupowaniem AK mjr. Mieczysława Potockiego „Węgielnego”, w skład którego wchodziły m.in. 1. Brygada Wileńska, 23. Brygada Brasławska, 4. Brygada Wileńska „Narocz” i 36. Brygada „Żejmiana”, dając łącznie ok. 2 tys. ludzi. W wyniku krwawych walk, do których włączył się 16. Fallschirmjäger-Regiment, umożliwiając przeprawę resztek wojsk niemieckich przez Wilię, śmierć w boju poniosło ok. 300 żołnierzy niemieckich, 200 utopiło się w Wilii, a 500 dostało się do niewoli. Akowcy stracili około 100 ludzi, w tym dowódcę 1. Brygady, por. Czesława Grombczewskiego „Juranda”.
Rankiem 14 lipca 1944 oddziały z Festung Platz „Wilna” nawiązały kontakt z kontratakującymi oddziałami z 6. Panzer Division i elementów Panzer Division „Großdeutschland”, docierając do macierzystych pozycji. Łącznie udało się przebić ok. 3 tys. żołnierzy niemieckich, co było w znacznej mierze zasługą śmiałej decyzji Tolsdorffa, który 16 lipca otrzymał Miecze do Krzyża Rycerskiego z Liśćmi Dębu i awans na pułkownika.
Wrzesińska inscenizacja skupiła się na ukazaniu walk żołnierzy 4. Brygady Wileńskiej AK „Narocz” dowodzonej przez por. Longina Wojciechowskiego „Ronina”. Warto dodać, iż członkowie GRH „Niezłomni 1945” jako pierwsi w Polsce podjęli się próby zrekonstruowania sylwetek żołnierzy zwiadu konnego „Naroczy”, który był najbardziej charakterystycznym oddziałem brygady. Natomiast po stronie niemieckiej można było podziwiać m.in. dwa drugowojenne motocykle BMW R75.
(fot. Łukasz Dyczkowski) 
(fot. Łukasz Dyczkowski) 
(fot. Moldaw Reenacting Photography) Polecamy e-booka „Z Miodowej na Bracką”:
(fot. Moldaw Reenacting Photography) 
(fot. Moldaw Reenacting Photography) 
(fot. Łukasz Dyczkowski) 
(fot. Moldaw Reenacting Photography) Histmag jest darmowy. Prowadzenie go wiąże się jednak z kosztami. Pomóż nam je pokryć, ofiarowując drobne wsparcie! Każda złotówka ma dla nas znaczenie.
(fot. Łukasz Dyczkowski) 
(fot. Moldaw Reenacting Photography) 
(fot. Łukasz Dyczkowski) 
(fot. Łukasz Dyczkowski) W inscenizacji udział wzięły: GRH „Niezłomni 1945”, GRH 68 pułku piechoty, GRH „Grenadiere”, Kampfgruppe Luger, GRH „Landser”, GRH WSGO „Warta”, GRH „Gryf”, SPGRH „Warta”, Drużyna Tradycji 70 pułku piechoty.
Organizatorami rekonstrukcji byli GRH „Niezłomni 1945”, GRH 68 pułku piechoty, Wrzesiński Ośrodek Kultury, Miasto i Gmina Września oraz Wrzesińskie Obiekty Sportowo-Rekreacyjne.
Bibliografia:
- Kania Leszek, Wilno 1944, Bellona, Warszawa 2013.
- Korab-Żebryk Roman, Operacja wileńska AK, PWN, Warszawa 1985
Redakcja: Tomasz Leszkowicz
