Za wolność, równość i braterstwo! - zdobycie Bastylii

Groźba odwołania królewskich ustępstw na rzecz stanu trzeciego (mieszczan i wolnych chłopów) oraz powszechna atmosfera niezadowolenia społecznego potęgowana przez widmo głodu – m.in. te czynniki spowodowały, że 14 lipca proletariat paryski ruszył na obrzeża miasta, gdzie znajdował się znienawidzony symbol francuskiej monarchii – Bastylia.

Jak to zwykle w takich sytuacjach bywało, tłum był podatny na różnego rodzaju propagandowe hasła, w tym przypadku mówiące o rzekomej rychłej interwencji gwardii królewskiej, która od kilku dni gromadziła się w Wersalu. Należało się zatem uzbroić, do czego nawoływał rewolucyjnie usposobiony charyzmatyczny prawnik, Camille Desmoulins.

Zdobycie Bastylii (obraz Jean-Pierre'a Houëla)

Krążyły pogłoski, że broń można było zdobyć właśnie w bastylijskiej twierdzy (w rzeczywistości było jej tam niewiele, podobnie jak prochu), w której znajdowało się wówczas zaledwie siedmiu więźniów. Z kolei garnizon Bastylii składał się ze 135-osobowej załogi (wraz z dowództwem), ale 95 z nich to byli weterani-inwalidzi. Gdy tłum dotarł pod twierdzę, rozpoczęły się negocjacje, jednakże w wyniku agresywności ludu wywiązała się strzelanina. Jej skutkiem była śmierć około 100 napastników oraz sześciu żołnierzy garnizonowych. Gubernator Bastylii, Bernard Rene de Launay również stracił życie, a jego głowę nadziano na pikę, z którą paradowano po ulicach Paryża.

Leżącą na przedmieściach Paryża Bastylię wybudowano w latach 1370–1383. Początkowo spełniała ona funkcje twierdzy obronnej, po czym decyzją Ludwika XIV została przekształcona w królewskie więzienie. Dla wielu pokoleń Francuzów zdobycie Bastylii urosło do rangi jednego z najważniejszych wydarzeń w dziejach kraju i narodu. Sama twierdza była traktowana jako symbol królewskiego absolutyzmu, który uległ wówczas ludowi Paryża. Koniec epoki „ancien régimu” zwiastowała rozbiórka murów Bastylii, która rozpoczęła się już 15 lipca. Wbrew powszechnemu przekonaniu wydarzenia te nie były naznaczone heroizmem – wręcz przeciwnie, rewolucjoniści zdobyli Bastylię niemal z marszu.

Kontrowersyjne obchody

Z tegorocznymi obchodami narodowego święta Francuzów wiąże się wiele kontrowersji. Prezydent Francji, Nicolas Sarkozy, zaprosił na te uroczystości przywódców 12 afrykańskich państw (Beninu, Burkina Faso, Czadu, Kamerunu, Konga, Gabonu, Mali, Togo, Mauretanii, Nigru, Senegalu oraz Republiki Środkowoafrykańskiej), byłych kolonii francuskich, które w 1960 r. uzyskały niepodległość – w lecie tego roku przypada okrągła, 50. rocznica tych wydarzeń. Polami Elizejskimi defilowali żołnierze z byłych kolonii, a decyzją Sarkozy’ego podniesiono emerytury wojskowe afrykańskim żołnierzom-weteranom, którzy walczyli w szeregach armii francuskiej m.in. w czasie I i II wojny światowej. Wzbudziło to zdecydowany sprzeciw rodowitych Francuzów, głównie byłych wojskowych.

Eksperci uznają decyzję Sarkozy’ego za przejaw cynizmu oraz braku taktu. Jednocześnie krok prezydenta jest dla niektórych sygnałem powrotu do mieszania się w sprawy afrykańskie. Warto przy tym zaznaczyć, że prezydent Wybrzeża Kości Słoniowej, Laurent Gbagbo, uważa datę 14 lipca za święto francuskie, dlatego też z zaproszenia Sarkozy’go nie skorzystał. Z kolei kontrowersyjny przywódca Madagaskaru, Andry Rajoelina, nie uczestniczył w uroczystościach, gdyż w ogóle nie został zaproszony.

Świętowanie w imię demokratycznych zasad, w myśl idei wolności, równości i braterstwa ma się nijak do często brutalnych rządów, które zaproszeni goście zaprowadzają we własnych państwach. W wielu z nich po dziś dzień nie zawsze przestrzegane są prawa człowieka i swobody obywatelskie, o których myślał lud paryski, gdy zdobywał Bastylię 227 lat temu.

Polecamy e-book Sebastiana Adamkiewicza „Zrozumieć Polskę szlachecką”

Książkę można też kupić jako audiobook, w tej samej cenie. Przejdź do możliwości zakupu audiobooka!

Zdobycie Bastylii – źródła:*

Robert Bielecki, Bastylia 1789, Warszawa 1991; guardian.co.uk ; euronews.net.