Z ARCHIWUM NA SCENY

To coś nie daje o sobie zapomnieć – intryguje i inspiruje. Piszą o niej wiersze, sztuki teatralne, komponują pieśni. Oglądają się za nią, nie bacząc na metrykę. I coraz częściej zdjęcia z jej udziałem można znaleźć w social mediach, na przykład na facebookowym profilu Biura Wydarzeń Kulturalnych Instytutu Pamięci Narodowej, które stało się jej promotorem. To spojrzenie na historię świetnie odpowiada na postulaty wynikające z cząstkowych wyników badań o świadomości historycznej Polaków. Całość wyników oraz alternatywne sposoby nauczania historii poznamy na Kongresie Pamięci Narodowej, który odbędzie się w dniach 13-15 kwietnia na stadionie PGE Narodowym. 

CHODŹ, OPOWIEM CI HISTORIĘ…

Biuro Wydarzeń Kulturalnych Instytutu Pamięci Narodowej powstało nieco ponad rok temu, w styczniu 2022 roku. Na jego czele stanął Krystian Iwanow – muzyk z wykształcenia, strateg z powołania, który z podziwu godną wirtuozerią dyryguje i zarządza rocznym planem artystycznych przedsięwzięć. Cel jest jeden – opowiedzieć historię inaczej, poprzez sztukę, która łatwiej dociera do odbiorców, wywierając wpływ również na ich emocje. Idea działania jest tożsama z ideą Instytutu Pamięci Narodowej, czyli propagowaniem historii Polski, jednak podejmowane aktywności są mniej tradycyjne. Z archiwów, kojarzonych często z Instytutem, Historia zapraszana jest na estrady, by zaprezentować się w świetle jupiterów.

– Opowiadamy o artystach generała Andersa, o Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, stanie wojennym czy Żołnierzach Wyklętych – wymieniają pracownicy, wśród których są historycy, humaniści, ale i koncertujący muzycy. – Nawiązujemy współpracę ze znanymi orkiestrami, zespołami, aktorami czy reżyserami.

W grudniu 2022 roku udało się zrealizować nagranie świątecznego albumu Na Inny Czas, do którego zaproszono Katarzynę Cerekwicką, Gabrielę Mościcką, Kubę Badacha i Łukasza Reksa. Teksty mało znanych kolęd powstały w bombardowanych miastach, niemieckich obozach koncentracyjnych i sowieckich łagrach. Muzykę zaaranżował lub skomponował na nowo młody kompozytor – Krzysztof Falkowski. Przejmujące słowa tych utworów wybrzmiały też w kilku kościołach podczas koncertów kolędowych w wykonaniu Zagan Acoustic i Agnieszki Brenzak.

Dużo emocji dostarczył listopadowy koncert patriotyczny w belgijskim kościele Notre-Dame de la Chapelle. Świętowanie w gronie Polonii rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości było niebywałym przeżyciem, szczególnie gdy w wypełnionej po brzegi świątyni wybrzmiał Mazurek Dąbrowskiego.

Spośród spektakli warto wymienić sztukę o Eugeniuszu Bodo pt. Obywatel Junod w reżyserii Jakuba Kornackiego oraz Czyste serce. Rzecz o Łukaszu Cieplińskim – przedstawienie opowiadające o bohaterstwie niezłomnego człowieka, które zobaczyło ok. 1600 uczniów trójmiejskich szkół podstawowych i liceów.

Nierzadko ludzie alergicznie reagują na słowo „historia”. Ze szkolnych lat pokutuje przekonanie, że ta dziedzina nauki to wkuwanie dat i miejsc ważnych bitew, jednak gdy „malkontenci” przybędą na koncert, pokaz filmu czy spektakl, mają szansę zmienić zdanie i przekonać się, że historia może być fascynująca. Opowieści o XX wieku utkane przez muzykę, poezję czy piosenki nie wyczerpują całkowicie tematów omawianych wydarzeń historycznych, ale są dla odbiorców zachętą, by zajrzeć do źródeł i uzupełnić wiedzę. Podobny zamysł przyświeca siostrzanemu Biuru Nowych Technologii, które trafia do młodzieży między innymi poprzez gry komputerowe i wirtualną rzeczywistość. Mając solidne zaplecze historyczne, o które dbają na przykład Biuro Badań Historycznych czy Edukacji Narodowej, obie komórki mogą działać na większą skalę, docierając również do tych, którzy z historią są na bakier.

NIECH WIEŚĆ SIĘ NIESIE

Siedziba artystycznej jednostki mieści się w Warszawie. W gabinecie dyrektora znajduje się wielka mapa Polski, na której zmazywalnymi flamastrami oznaczane są miejsca kolejnych koncertów – Warszawa, Łódź, Szczecin, Gdańsk… Koordynacja wydarzeń wymaga nieustannego bycia w drodze. Określenie „w drodze” to słowa klucze. Taki tytuł ma jeden z koncertów z cyklu „Artyści Andersa”, podczas którego przypominana jest twórczość – kiedyś słynnych, a dziś mniej znanych artystów emigracyjnych – Jerzego Petersburskiego, Mariana Hemara, Henryka Warsa czy Alfreda Schütza. W projekt zaangażowane są osoby tworzące różne rodzaje muzyki – np. zespół Sanacja, Jan Konop Big Band z solistką Joanną Knitter, czy artyści z fundacji Kultura. Teraz!

W najbliższym czasie, od 14 kwietnia do 14 maja, Biuro szykuje premierę ogólnopolskiego festiwalu pod nazwą Sztuka Źle Obecna, który obejmie siedem miast – Warszawę, Wrocław, Gdańsk, Łódź, Kraków, Jelenią Górę i Nysę. W jego ramach odbędą się koncerty poświęcone twórcom wykluczonym i cenzurowanym przez władze komunistyczne w Polsce, których sztuka niosła w sobie bunt przeciwko zniewoleniu i nierzadko odnosiła się do osobistych przeżyć związanych z represjami dotykającymi polskie społeczeństwo w latach 1945-1990. Dobra wiadomość jest taka, że na wszystkie wydarzenia organizowane przez Instytut Pamięci Narodowej wstęp jest bezpłatny – warto obserwować stronę www oraz fanpage Wydarzenia kulturalne IPN.

DZIEJE SIĘ I… DZIAĆ BĘDZIE!

Drużynowe działanie to domena Instytutu Pamięci Narodowej, który ma swoje oddziały i delegatury w całej Polsce. Sprawdza się to przede wszystkim przy okazji promocji wydarzeń, gdy trzeba połączyć siły z lokalnymi asystentami prasowymi czy ośrodkami kultury.

Zbliża się czas takiego zjednoczenia, bo 13 kwietnia na Stadionie Narodowym w Warszawie wystartuje Kongres Pamięci Narodowej. Będzie on skupiony na poszukiwaniu alternatywnych dróg popularyzacji historii. Badania profesora Krzysztofa Malickiego, przeprowadzone na zlecenie Instytutu, wykazały, że blisko połowa Polaków jest obojętna na dzieje swojej ojczyzny. Biuro Wydarzeń Kulturalnych próbuje dotrzeć do nich poprzez sztukę i nie ustaje w staraniach, by widzowie – po odsłonięciu kurtyny – mogli cieszyć się widowiskami na najwyższym poziomie.

Mariaż kultury z historią to związek dobrze rokujący, w ostatnim czasie cieszący się coraz większym zainteresowaniem ze strony mediów. Po frekwencji na widowni można stwierdzić, że dzieje się… i dziać będzie!

Małgorzata Matysek

Biuro Wydarzeń Kulturalnych IPN