Wysiłek ponad szkolną miarę. Finał XV edycji konkursu „Historia Bliska”
Gdy rok temu odbywał się finał czternastej edycji konkursu, organizatorzy mówili, że problemy z jego finansowaniem stawiają całą inicjatywę pod znakiem zapytania. Jednocześnie, już wtedy pojawiła się koncepcja nowej formuły projektu, która została zrealizowana przy okazji piętnastej edycji. Głównym organizatorem pozostał Ośrodek KARTA, współorganizatorami zostały także: Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, Urząd m.st. Warszawy, Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń oraz Fundacja im. Batorego. Przy projekcie współpracowało także Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia.
W tym roku uczestnicy konkursu mieli do wyboru cztery tematy prac: Dzieci wojny – żołnierze i ofiary, Szkolna fotografia – wojenne losy kolegów, przyjaciół i nauczycieli, Spotkania w XX wieku. Polacy-Rosjanie: przyjaciele, wrogowie, sąsiedzi? oraz Warszawa zbudowana, zburzona, odbudowywana. Moje miejsca i w tych miejscach ludzie. Celem uczniów było przygotowanie pracy badawczej opartej o samodzielnie zebrany materiał źródłowy. Prace te skupiały się przede wszystkim na perspektywie mikrohistorycznej – losach jednostek, rodzin i społeczności lokalnych.
Łącznie na konkurs nadesłano 281 prac indywidualnych i zespołowych, autorstwa 512 uczniów (wśród nich tradycyjnie większość stanowiły dziewczęta). Pracami opiekowało się 176 opiekunów, w większości nauczycieli. Największą popularnością cieszył się temat poświęcony dzieciom wojny (64% prac). Prace oceniły Jury Finałowe w składzie: prof. Barbara Engelking-Boni, prof. Cezary Eugeniusz Król, prof. Andrzej Żbikowski oraz red. Zbigniew Gluza.
Poniedziałkową uroczystość otworzyła komisarz konkursu Alicja Wancerz-Gluza, która powitała laureatów i gości finału a także opowiedziała o nowej formule konkursu. Następnie głos zabrał min. Jacek Michałowski, szef Kancelarii Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego, patrona konkursu. Przedstawiciel prezydenta przypomniał, jak ważna jest historia dla jego przełożonego. Musimy z tej przeszłości wyciągnąć wnioski, nauczyć się żyć tu i teraz i myśleć o przyszłości – mówił. Minister wiele uwagi poświęcił też historii stosunków polsko-rosyjskich, którego dotyczył jeden z tematów konkursowych: Warto zastanowić się w jaki sposób te polsko-rosyjskie problemy przekuć w przyjaźń i coś pozytywnego.
Następnie głos zabrał prof. Paweł Machcewicz, Dyrektor Muzeum II Wojny Światowej. Podkreślał on rolę konkursu, skupiającego się na patrzeniu w przeszłość w kategoriach rodziny czy społeczności lokalnej. Takie refleksyjne podejście do historii jest nam potrzebne – podkreślał zauważając, że tak przedstawiana historia nie jest łatwa w odbiorze. Na historii znają się wszyscy, ale żeby przeanalizować przeszłość trzeba posiadać odpowiedni warsztat – stwierdził min. Jan Stanisław Ciechanowski, Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, zachęcając do poznawania historii.
Głos zabrała także Gabriele Wojdełko, dyrektor europejskiej sieci konkursów EUSTORY, w której skład wchodzi także „Historia Bliska”. Opowiedziała ona o tym projekcie, m.in. o międzynarodowych projektach w których biorą udział młodzi ludzie. Musimy mówić Europie o naszej przeszłości, często bardzo bolesnej – stwierdziła. Wśród przemawiających gości-partnerów konkursu znalazł się także dr Sławomir Dębski, Pełnomocnik Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego do spraw Organizacji Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia. Instytucja ta przekazała na nagrody dla nauczycieli tom Białe plamy, czarne plamy. Sprawy trudne w relacjach polsko-rosyjskich, stanowiący podsumowanie prac Polsko-Rosyjskiej Grupy do Spraw Trudnych. Centrum nie chce monopolizować, ale wspierać to, co najcenniejsze – mówił dr Dębski, opowiadając o pracach tej powstającej inicjatywy.
Uczestnicy „Historii Bliskiej” tworzą swoistą społeczność. (fot. Ośrodek KARTA/Marek Sułek). Wreszcie przyszedł czas na ogłoszenie wyników konkursu. Komunikat jury odczytał red. Gluza. Przyznano łącznie 14 indywidualnych i zespołowych nagród I, II i II stopnia oraz 45 wyróżnień I i II stopnia. Laureatom wręczono pamiątkowe dyplomy, książki oraz nagrody pieniężne. Podobnie uhonorowano także sześcioro opiekunów prac. Jedyną I nagrodę zespołową otrzymali Erwin i Oskar Ciulkiewicz z II Liceum Ogólnokształcącego z Białoruskim Językiem Nauczania im. B. Taraszkiewicza w Bielsku Podlaskim. Przygotowali oni film pt. Wizerunek Sowieta z lat 1939-45 w pamięci mieszkańców Orli. Ich nauczyciel Włodzimierz Wawulski został także nagrodzony I nagrodą dla nauczycieli.
W imieniu jury głos zabrał prof. Król, który podkreślał, że chociaż uczestnicy konkursu w większości nie zostaną profesjonalnymi historykami, to kontakt z przeszłością w skali mikro poszerzył ich wyobraźnię intelektualną, nauczył myślenia przyczynowo-skutkowego, dał ważne doświadczenie. Wierzę, że ta młodzież wie, że historia jest nauczycielką życia – zakończył swoją wypowiedź.
15-lecie „Historii Bliskiej” podsumował Prezes Ośrodka KARTA red. Zbigniew Gluza. Przypomniał on wieloletnią współpracą z Fundacją Batorego, która pomogła wypracować oryginalną formułę konkursu, która przetrwała mimo pewnej inflacji tego typu przedsięwzięć. Podkreślił także, że widocznym skutkiem konkursu jest działające przy KARCIE Archiwum Historii Lokalnej, które gromadzi prace konkursowe – ponad 150 tys. stron, kilkadziesiąt tysięcy zdjęć i dokumentów, 16 tys. relacji świadków. To przedsięwzięcie powinno być wzmacniane nie instytucjonalnie, a ideowo – podkreślił, deklarując podjęcie starań o dalsze edycje konkursu. To wysiłek ponad szkolną miarę – mówiła o pracy uczestników konkursu Alicja Wancerz-Gluza w wystąpieniu zamykającym uroczystość.
Patronem medialnym konkursu jest nasz portal. 
