Wojciech J. Muszyński – „Białe Legiony przeciwko bolszewikom. Polskie formacje w Rosji 1918–1920”

Wspomniane oddziały miały zupełnie inną specyfikę niż formacje walczące w okresie I wojny światowej - prowadziły działania zbrojne na nieznanym terenie, nie utrzymywały także pomiędzy sobą łączności. Wszystko to powodowało, że losy wojska polskiego w Rosji w latach 1918–1920 są zagadnieniem bardzo złożonym, a tym samym trudnym do omówienia.

Najnowszy album IPN stanowi kontynuację pracy „Białe Legiony 1914–1918”, która ukazała się nakładem Instytutu Pamięci Narodowej w 2018 r. Narracja „Białych Legionów 1914–1918” kończy się w maju 1918 r., kiedy żołnierze I Korpusu Polskiego pod dowództwem gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego zostali rozbrojeni przez Niemców.

Kapitulacja Bobrujska nie była jednak kresem wysiłku żołnierzy polskich rozproszonych w dawnym Imperium Rosyjskim. Wręcz przeciwnie, stanowiła pewien początek. W albumie stanowi to punkt wyjścia do rozważań nad dalszymi losami bohaterów tych zmagań. Wielu dowborczyków nie pogodziło się z kapitulacją i nie złożyło broni w maju 1918 r. Żołnierze zamierzali kontynuować walkę o wolną Polskę, gdyż wierzyli w ostateczne zwycięstwo. To oni zainicjowali tworzenie niemal wszystkich – mniejszych i większych – polskich oddziałów wojskowych w różnych częściach Rosji: od Ukrainy po Syberię i od Morza Białego po Kaukaz.

Celem koncentrujących się pod narodowym sztandarem żołnierzy tułaczy był powrót z bronią w ręku do ojczyzny i wyzwolenie jej spod okupacji niemieckiej. W większości wypadków spełnienie tych pragnień nie było jednak możliwe z uwagi na sytuację w ogarniętej wojną domową Rosji. Zanim pojawiła się szansa na powrót do kraju, oddziały polskie czekała krwawa przeprawa zbrojna z wrogiem groźniejszym niż Niemcy – z bolszewikami. Tak bowiem ułożyła się historia - że wojsko polskie w Rosji, tworzone z myślą o walce przeciwko Niemcom - aby przetrwać, musiało włączyć się w działania rosyjskiej antybolszewickiej białej armii i wspierających ją państw ententy. Właśnie o dziejach tych zmagań opowiada niniejszy album.

W latach 1914–1918 po stronie rosyjskiej walczyły bowiem oddziały polskie, które stopniowo ewoluowały i rozwijały się liczebnie: od niewielkiego, około tysiącosobowego Legionu Puławskiego, do prawie trzydziestotysięcznego I Korpusu Polskiego. Co istotne, w czasie I wojny światowej pomiędzy formacjami polskimi zachowano ciągłość organizacyjno-kadrową. Tymczasem od 1918 r. mamy do czynienia z wieloma niezależnie od siebie operującymi jednostkami, które za każdym razem tworzono od podstaw. Próbę ukazania ich dziejów stanowi album Białych Legionów z lat 1914–1918.

Książkę „Białe Legiony przeciwko bolszewikom. Polskie formacje w Rosji 1918–1920” zamówicie pod tym linkiem.

Polecamy również pozostałe książki, które Instytut Pamięci Narodowej ma w swojej ofercie.