Włodzimierz Borodziej, Maciej Górny – „Nasza wojna. Tom II. Narody 1917-1923” – recenzja i ocena
Włodzimierz Borodziej, Maciej Górny – „Nasza wojna. Tom II. Narody 1917-1923” – recenzja i ocena
W tytułowych, pozornie trochę nieoczywistych ramach chronologicznych, przedstawiono problem kształtowania się państw narodowych, które pojawiły się w miejsce imperiów. O znaczeniu podjętych tu rozważań niech świadczy fakt, że imperia upadły, a państwa narodowe wciąż stanowią podstawę polityki XXI wieku.
Książka podejmuje problem upadku europejskich mocarstw, w którym z dzisiejszej perspektywy można dopatrywać się zalążka późniejszego postępu polaryzacji społecznej i narodowej oraz radykalizacji ruchów politycznych, które w konsekwencji wprowadziły państwa autorytarne, legitymizując okrutne rządy bolszewików w Rosji i nazistów w Niemczech. Autorzy książki rozpatrują problemy powstających i zmieniających się państw na wielu płaszczyznach. W interesujący sposób charakteryzują skomplikowaną sieć przyczyn i skutków poszczególnych wydarzeń w perspektywie długiego trwania.
Publikacja składa się z trzech części (Giganci i Pigmeje, Kalejdoskop, Mafie), które podzielone zostały na rozdziały. Autorzy dotarli do licznych źródeł w formie relacji, listów, zapisków i wspomnień, a także bogatej literatury, na którą złożyły się opracowania polskie i zagraniczne. Uwagę zwraca wykorzystanie także mniej popularnych w Polsce publikacji czeskich, litewskich czy serbskich. W książce podjęte zostają próby odpowiedzi na pytania związane z polityką i psychologią wojny, z tożsamością klasową, sympatiami, ale także osobistymi odczuciami uczestników wojny i ich życiem codziennym na froncie i poza nim. Pozwala to czytelnikowi spojrzeć na wojnę z perspektywy dramatu jej uczestników. Autorzy logicznie przedstawiają ciąg wydarzeń i skutków. Często pozornie nieistotne zdarzenia zmieniały, na zasadzie efektu motyla, bieg wydarzeń w Europie.
Jest to książka naukowa, z czym wiąże się zastosowanie pełnego aparatu przyjętego dla publikacji akademickich. Mając na względzie charakter publikacji należy pochwalić Autorów za bardzo przystępny język. Zachowując odpowiedni balans między terminami naukowymi oraz licznymi faktami i datami, a niemal literacką narracją dotyczącą tragedii wojny Włodzimierz Borodziej i Maciej Górny z pewnością powiększą grono czytelników. Bogata kwerenda widoczna jest także przy doborze ilustracji uzupełniających tekst, niejednokrotnie nadających mu dodatkową głębię.
Na szczególną uwagę zasługuje rozdział trzeci pierwszej części dotyczący tzw. wojen narodów, które po 1917 roku zbierały w Europie Środkowo-Wschodniej śmiertelne żniwo. Pozwala on zrozumieć tożsamość ludzi biorących udział w walkach, tak innych od konfliktu mocarstw, który zaczął się trzy lata wcześniej. Autorzy rysują ogólny obraz wszechobecnej biedy, chaosu i niejednorodnego umundurowania armii, by po drugiej stronie rozważań usytuować los cywili, których trapił problem głodu, chorób i uchodźstwa.
Wiele z podejmowanych problemów dotyka genezy wciąż aktualnych problemów: prawa kobiet (i szerzej ich pozycji w społeczeństwie), rasizmu, czy skrajnych ruchów politycznych. Są to problemy, z którymi od około stu lat Europa zmaga się w mniejszym lub większym stopniu, radząc sobie z nimi z lepszym lub gorszym skutkiem.
Nie znalazłem żadnych merytorycznych nieścisłości, treść jest wolna od skrótów myślowych czy uproszczeń. Tym bardziej w obliczu atrakcyjnego wydania książki nieco zaskakują literówki, a raczej ich liczba. Symptomatyczne, że pierwsza pojawia się już na pierwszej stronie: „sięod”. Ktoś mógłby uznać to za nadgorliwość z mojej strony, jednak przy publikacjach tak ważnych i tak dobrych zarówno pod względem treści jak i jakości samego wydania, czytelnik mógłby oczekiwać staranniejszej pracy redakcyjnej. Nie zaburza to jednak w żaden sposób ładunku merytorycznego recenzowanej książki.
„Nasza wojna” Włodzimierza Borodzieja i Macieja Górnego zaciekawi wszystkich pasjonatów historii I wojny światowej. Wydaje się być także doskonałą propozycją dla studentów, dla których mogłaby stanowić obowiązkową monografię w ramach zajęć akademickich. To niewątpliwie ważne źródło inspiracji dla wszystkich zainteresowanych historią XX wieku. Gorąco polecam!
