Władysław Zajewski – „Europejskie konflikty dyplomatyczne. Wiek XIX” – recenzja i ocena

Książka zawiera trzynaście szkiców o różnym ciężarze gatunkowym. Mamy zwięzły wykład sytuacji międzynarodowej Polaków od rozbiorów do upadku powstania listopadowego, omówienie losów sprawy polskiej na kongresie wiedeńskim czy porównanie prób Polski i Belgii wybicia się na niepodległość. Oprócz tego dostajemy zbiór szczegółowych przyczynków, zazębiających się jednak z owymi podsumowującymi ujęciami.

I tak Zajewski wykorzystuje raporty dyplomatów francuskich do opisania funkcjonowania Pomorza w systemie Wielkiego Cesarstwa Napoleona. Przedstawia też rolę wysłanników powstańczej Polski w utemperowaniu żądań Belgów, co umożliwiło przyjęcie tronu przez Leopolda I i międzynarodowe uznanie niepodległości Brukseli. Natomiast przedstawienie poglądów Leopolda na wojnę krymską służy ukazaniu napięcia między władcą narodu sympatyzującego ze sprawą polską, a bezpośrednimi tego narodu interesami.

Wreszcie książka zawiera głos Zajewskiego w temacie zasadności powstań narodowych. Autor docenia pozytywny wpływ zrywów, krytykując personalnie Jerzego Topolskiego, który włączył się w nurt stale istniejący w naszej historiografii, nurt kreujący „mit antypowstańczy”, tyle że za pomocą zupełnie innego języka (s. 212). I chociaż metoda, jaką wykorzystuje Profesor do obrony insurekcji, nie zawsze przekonuje, niemniej – że użyję tyleż banalnego, co zasadnego w tym przypadku sformułowania – wnosi do dyskusji pewne ożywienie, zwłaszcza przez ukazanie powstań w kontekście dyplomacji europejskiej tego okresu i dążeń poszczególnych mocarstw.

Ostatni szkic jest zaś zebraniem teoretycznych głosów na temat gatunku biografistyki. Trudno mówić o książce więcej bez wchodzenia w dyskusję z poszczególnymi tekstami, do czego jednak nie czuję się kompetentny. Ogólnie powiedzieć można, iż bez przełomu, ale całkiem przyjemnie. Szkoda tylko, że wydawnictwo ograniczyło się do zaledwie 240-stronnicowego wyboru szkiców Profesora.

Zobacz też:

• Adam Czartoryski – „Rozważania o dyplomacji”;
• Adam Jerzy Czartoryski: człowiek niezrealizowanych nadziei;
• David King - „Wiedeń 1814. Jak pogromcy Napoleona, bawiąc się, ustalali kształt Europy”;
• Hannu Salmi – „Europa XIX wieku. Historia kulturowa”.

Redakcja i korekta: Agnieszka Kowalska