Władysław II Wygnaniec, czyli książę z wpływową małżonką
Władysław II Wygnaniec według Jana Matejki (domena publiczna). Władysław II Wygnaniec – początki
Zmarły w 1138 roku Bolesław Krzywousty pozostawił po sobie nie tylko silne i bezpieczne państwo. Schedą po nim był również statut, na mocy którego władzę zwierzchnią objął najstarszy z synów – książę senior Władysław, a ziemie polskie zostały podzielone pomiędzy niego i juniorów, czyli pozostałych synów Krzywoustego. Według dokumentu wspomniany Władysław otrzymał już wcześniej zapewniony Śląsk oraz rozległą dzielnicę senioralną i lenno pomorskie. Dodatkowo przypadły mu szerokie uprawnienia wobec młodszych braci. Bolesław otrzymał uposażenie na Mazowszu i na Kujawach, a Mieszko miał zarządzać Wielkopolską. Zarezerwowaną dla niepełnoletniego Henryka ziemię sandomierską Władysław zostawił sobie. Wdowie Bolesława Krzywoustego, Salomei wydzielona została ziemia łęczycka.
W zamyśle Bolesława Krzywoustego nie było stworzenie odrębnych państewek, a jedynie podzielenie ziem między najbliższymi. Warto dodać, że wyznaczanie dzielnic miało już miejsce w państwie Piastów. Tym razem jednak nie udało się uniknąć konfliktu zbrojnego, którego główna przyczyna mogła wynikać z tego, że książę Władysław był jedynym męskim potomkiem Bolesława Krzywoustego ze związku z księżniczką ruską Zbysławą. Jako dziesięciolatek Władysław został sierotą, ale ojciec nie pozostawał po śmierci żony długo w żałobie, bo już rok później ożenił się z córką hrabiego Bergu, Salomeą – która urodziła mu czwórkę synów.
Początki panowania Władysława dobrze rokowały na przyszłość. Poprawne stosunki z Czechami, dobre relacje na wschodzie, a także doświadczenie zdobyte u boku ojca wzmacniały przewagę księcia nad braćmi. Warto wspomnieć, że jego żoną była córka margrabiego Austrii Leopolda III Babenberga, przyrodnia siostra cesarza Konrada III. Część historyków uważa, że to właśnie jego małżonka Agnieszka miała fatalny wpływ na Władysława, nakłaniając go do rozprawy z macochą i przyrodnimi braćmi.
Władysław II Wygnaniec i konflikty z braćmi
W 1141 roku wdowa po Krzywoustym zwołała w Łęczycy zjazd swoich synów, na którym przeforsowała decyzję o zaoferowaniu ręki jej córki – Agnieszki – księciu kijowskiemu Wsiewołodowi, który jednak odrzucił propozycję Salomei. Władysława rozsierdziły samodzielne decyzje polityczne macochy oraz próby pozyskania przeciwko niemu sojuszników zagranicznych. W 1142 roku wojska ruskie w porozumieniu z Władysławem najechały na Mazowsze. Sama interwencja na tym obszarze nie pociągnęła za sobą poważniejszych konsekwencji dla juniorów.
Kolejny konflikt między Władysławem a braćmi nastąpił w 1144 roku, po śmierci Salomei. Bolesław i Mieszko zajęli siłą ziemię łęczycką, która była częścią dzielnicy senioralnej. Z pomocą wojsk ruskich udało się Władysławowi pokonać niechętnych mu braci i wymusić na nich ustępstwa. Wiedząc, że nie jest jednak w stanie się z nimi porozumieć, zdecydował się na ostatecznie rozprawienie z wrogami. Jednak perspektywa jednowładztwa i wzmocnienia rządów księcia wyraźnie wprawiła w zaniepokojenie możnowładztwo polskie. Nawet na Śląsku możni woleli poprzeć jego rodzinnych przeciwników, niż Władysława. Świadczyć może o tym sprawa Piotra Włostowica, który był bardzo bliskim współpracownikiem Bolesława Krzywoustego. Za poparcie braci Władysława Włostowic został oślepiony i wygnany z kraju.
Oślepienie Piotra Włostowica (aut. Gottlieb Boettger senior, 1808, domena publiczna). W 1146 roku Władysław ponownie posiłkując się wojskami ruskimi i połowieckimi ruszył w kierunku Poznania, ale grodu nie zdobył. Odrzucił próbę mediacji podjętą przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba, w związku z czym doszło do eskalacji konfliktu. W bitwie pod Poznaniem został pokonany i musiał dokonać odwrotu, który ostatecznie zakończył się na dworze cesarza Konrada III – ten był później nagabywany zresztą przez Władysława o pomoc w przywróceniu mu wpływów.
Po zmianie władzy w Niemczech na tron wstąpił cesarz Fryderyk Barbarossa, który w interesie Władysława ruszył na Polskę. Doszedł do Poznania, gdzie książę zwierzchni, Bolesław Kędzierzawy złożył mu hołd – co dla niemieckiego władcy okazało się wystarczającym rozwiązaniem w kwestii polskiej. Natomiast dla Władysława oznaczało to definitywne pożegnanie z możliwością powrotu do kraju. 30 maja 1159 roku nastąpił kres życia Władysława. Pozostawił po sobie synów, wśród których Bolesław Wysoki i Mieszko Plątonogi odegrali później znaczącą rolę w wydarzeniach politycznych. Jego jedyna córka Ryksa, wyszła za mąż za cesarza Hiszpanii, Alfonsa.
Bibliografia:
- Banaszkiewicz Jacek, Barański Marek, Ciara Stefan, Goldfinger-Kunicki Marek, Poczet królów i książąt polskich Jana Matejki, Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa 1997.
- Szwarc Andrzej, Urbański Marek, Wieczorkiewicz Paweł, Kto rządził Polską?, Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa 2007.
- Władcy Polski. Książę ze smutnej bajki, „Rzeczpospolita” – dodatek historyczny nr 5, 20 marca 2007, s. 2 –5.
