Witold M. Orłowski – „Inna Polska? 1918-2018: alternatywne scenariusze naszej historii” – recenzja i ocena
Witold M. Orłowski – „Inna Polska? 1918-2018: alternatywne scenariusze naszej historii” – recenzja i ocena
„Co by było gdyby”? Każdy z nas zadaje sobie czasem to pytanie. Co by było, gdybym podjął inną decyzję, gdyby dana sytuacja nie miała miejsca? Na tak postawione pytania nie jesteśmy w stanie udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Nie wiemy, czy „inaczej” oznaczałoby „lepiej” czy też „gorzej”.
Czasem takie dywagacje przenosimy na grunt polityki i historii. Zapyta ktoś, czy jest w ogóle sens toczyć takie rozważania. Wszak... to już historia. W moim przekonaniu z takich rozważań nie sposób całkowicie zrezygnować. Czy patrząc na historię Polski nigdy nie zastanawialiśmy się, co by było, gdyby np. Bolesław Krzywousty nie podzielił kraju na dzielnice, a Zygmunt August nie umarł bezpotomnie? Historia alternatywna jest także obecna w publikacjach licznych autorów, co od czasu do czasu rozgrzewa dyskusję w polskiej opinii publicznej. Na przykład rozważania znanego autora, który zastanawia się nad możliwym sojuszem II Rzeczpospolitej z III Rzeszą.
Powyższy wstęp bardzo dobrze wprowadza nas w tematykę książki pod tytułem „Inna Polska? 1918 – 2018. Alternatywne scenariusze naszej historii”. Jej autorem tym razem nie jest historyk. Publikacja ta wyszła spod pióra Witolda M. Orłowskiego. Jest on profesorem ekonomii, pisarzem, doradcą kilku prezydentów i premierów naszego kraju. Na bieżąco śledzi zachodzące procesy polityczne i gospodarcze. Nie można więc mówić o niczego nie wnoszącej „gdybologii”.
Inspiracją do napisania książki była dla niego setna rocznica odzyskania niepodległości przez nasz kraj. Autor zastanawia się, jak mogłaby wyglądać Polska, gdyby historia potoczyła się innym torem. Sam przyznaje, że
„nigdy się nie dowiemy, jaka byłaby dziś Polska, gdyby los zdecydował inaczej. Ale możemy, stosując popularną w naukach ekonomicznych metodę modelową, spróbować stworzyć alternatywne scenariusze rozwoju, mocno osadzone w danych, oparte na ocenie polskich atutów i słabości, a także na analizie porównawczej dziejów Polski i innych narodów naszej części Europy”.
Autor ma świadomość tego, że na taki „eksperyment myślowy zwykle nie chcą zgodzić się historycy”. Broni się jednak tym, że jest on powszechnie stosowany w naukach ekonomicznych. Szerzej o zastosowanej metodzie autor pisze w aneksie.
Lektura książki dowodzi, że Witold Orłowski solidnie podszedł do sprawy. Każdy rozdział składa się z bilansu otwarcia, w którym autor podaje rzeczywiste informacje na temat sytuacji Polski w danym okresie. Jest to bardzo dobre posunięcie. Pozwala bowiem czytelnikowi wprowadzić się w omawiany fragment historii. Dużym atutem publikacji jest także fakt, że historia alternatywna pisana jest na innym tle. Dzięki temu w żaden sposób fakty historyczne nie mieszają się z wyobraźnią autora.
Czy wyobrażaliście sobie Polskę jako Republikę Rad? Kraj, w którym Feliks Dzierżyński jest ministrem spraw wewnętrznych? Zastanawialiście się, jak potoczyłyby się losy naszego państwa gdyby Józef Beck zawarł sojusz z Hitlerem? Może efektem byłaby podzielona Polska, niczym NRD i RFN? Witold Orłowski snuje także rozważania o czasach nie tak odległych. Zastanawia się między innymi nad tym, co by było, gdyby polska transformacja załamała się na początku lat dziewięćdziesiątych? Czy bylibyśmy dziś członkiem NATO i UE, czy może odwrotnie: Polska byłaby „chorym człowiekiem Europy”?
„Inna Polska?” to bardzo ciekawa lektura. Przede wszystkim daje szansę, aby spróbować inaczej wyobrazić sobie historię naszej Ojczyzny. Nie ze wszystkimi hipotezami autora się zgadzam. Dość powiedzieć, że prof. Orłowski ma naprawdę dużą wyobraźnię. Jednak lektura tej publikacji jest naprawdę interesująca. Przede wszystkim uczy ostrożności w formułowaniu sądów. Często bowiem zakładamy z góry, że inaczej to automatycznie znaczyłoby: lepiej? Czy aby na pewno? Po książkę powinni sięgnąć wszyscy Ci, którzy chcą odbyć dość niezwykłą podróż po ostatnich stu latach historii Polski.
