Wiesz kto był pierwszym prezydentem Warszawy?
Ignacy Wyssogota Zakrzewski urodził się w 1745 roku w Starym Białczu w Wielkopolsce. Jego ojcem był Izydor Zakrzewski, a matką Izabela de domo Radomicka, córka wojewody poznańskiego. Na temat jego dzieciństwa nie ma zbyt wielu informacji. Wiadomo, że był chorowity, ale też wszechstronnie wykształcony. Już w wieku dwudziestu kilku lat, w związku ze śmiercią rodziców, Ignacy Zakrzewski musiał zająć się odziedziczonymi dobrami, a majątek udało mu się pomnożyć.
Zakrzewski brał udział w sejmach od 1780 roku, zyskując coraz większe znaczenie i pełniąc nowe obowiązki – w 1786 roku był członkiem delegacji rozpatrującej działalność Komisji Skarbu Koronnego. W kolejnych latach zajmował się m.in. sprawami podatkowymi i szeroko rozumianą dyscypliną finansową. Był również zwolennikiem autonomii miast. W swoich działaniach dążył do pełnej transparentności także przy uznawaniu awansów. Zajmował się też polityką międzynarodową m.in. relacjami polsko-pruskimi. W 1789 roku Ignacy Wyssogota Zakrzewski związał się ze Stronnictwem Patriotycznym. Przestrzegał on wówczas przed chaosem, jaki wywołać mogą rządy różnych arystokratów. Dał się wówczas poznać jako rojalista.
Andrzej Zahorski zwrócił uwagę, że Sejm Czteroletni utrzymał urząd prezydenta w większych miastach. Historyk wskazując kompetencje prezydenta, wymienił: „reprezentację miasta, zarządzanie jego funduszami, rozkład podatków i składek, opiekę społeczną, układania propozycji i dezyderatów miejskich na sejm, zwoływanie zgromadzeń, dozór nad zakładami miejskimi, bezpieczeństwem miasta, składanie raportów i wypełnianie zarządzeń Komisji Policji" (A. Zahorski, Ignacy Wyssogota Zakrzewski..., 1963, s. 83).
Zakrzewski rozpoczął swoją karierę na stanowisku prezydenta Warszawy 16 kwietnia 1792 roku i sprawował tę funkcję do 1793 roku. Niektóre źródła wskazują jednak, że złożył swój urząd, kiedy król Stanisław August Poniatowski przystąpił do konfederacji targowickiej. Wtedy też miał opuścić Warszawę.
Jak odnotował Bolesław Twardowski w Historyi Powstania Kościuszki 1794, Zakrzewski zaskarbił sobie przychylność warszawiaków, ponieważ podczas swoich wypowiedzi publicznych:
Podnosił zwłaszcza pilnie głos za nadaniem swobód miastom, a gdy po ogłoszeniu konstytucyi 3 maja, panowie zapisywali się na mieszczan warszawskich, Zakrzewski był między nimi jednym z najpierwszych. Imię jego nabyło ztąd wielkiej popularności w stolicy, toteż gdy Warszawianie, na mocy nowego prawa, przystąpili po raz pierwszy do wyboru prezydenta, powołano na dniu 16 kwietnia 1792 r. na godność tę Zakrzewskiego.
Prezydentura ta przypadła na czasy niespokojne w kontekście sytuacji wewnętrznej, ale przede wszystkim zewnętrznej. Już w pierwszych miesiącach prezydentury wybuchła wojna polsko-rosyjska. Po zawiązaniu konfederacji targowickiej sytuacja była dla prezydenta trudna dodatkowo ze względu na dużą niechęć środowiska politycznego, które przewrót zaaranżowało. Mimo tak trudnych okoliczności Zakrzewski starał się realizować swoje zadania. Obsadził stanowiska wybranymi urzędnikami, podjął decyzje administracyjne związane z funkcjonowaniem Komisji Policji, wspierał osiedlających się w Warszawie obcokrajowców, a na szczególną pomoc mogli liczyć rzemieślnicy i kupcy przybywający do stołecznego miasta. Ponadto Zakrzewski przygotowywał uroczystości rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Andrzej Zahorski zwracał jeszcze uwagę na takie aspekty jego działalności jak reforma szpitali, a po wypowiedzeniu przez Rosję wojny przede wszystkim sprawy związane z wojskiem.
Ponownie został wybrany prezydentem tuż po wprowadzeniu w życie Aktu powstania z 24 marca 1794 roku. Jak wskazuje Adam Lityński:
Władza najwyższa w powstaniu spoczęła w rękach Naczelnika Siły Zbrojnej — Tadeusza Kościuszki; w praktyce sprawował on władzę dyktatorską. Swoją władzę cywilną Naczelnik opierał na wojewódzkich komisjach porządkowych, zaś w Warszawie bezpośrednio po zwycięstwie stołecznej insurekcji (17—18 kwietnia) władzę rządowo-administracyjną objęła Rada Zastępcza Tymczasowa (RZT); powstała też Komisja Porządkowa. Prezydentem miasta Warszawy został obwołany Ignacy Wyssogota Zakrzewski, były prezydent stolicy usunięty przez targowiczan; Zakrzewski objął też funkcję przewodniczącego RZT.
Zakrzewskiemu nie było dane długie urzędowanie. Jak wskazują autorzy Wielkiej ilustrowanej encyklopedii powszechnej Wydawnictwa Gutenberga, po upadku powstania został uwięziony przez Austriaków, a następnie trafił do niewoli rosyjskiej. Osadzono go w więzieniu w Petersburgu. Przebywał w nim tak długo, jak długo żyła caryca Katarzyna II. Jak zaznaczono, „z woli cara Pawła zwolniony, wycofał się z życia publicznego i osiadł w Lubelskiem”. Od powrotu z Petersburga, który miał miejsce w 1796 roku, aż do śmierci mieszkał w swoim majątku w Żelechowie, położonym 85 kilometrów od Warszawy. Pierwszy prezydent Warszawy zakupił wspomniany teren w 1792 roku. Wtedy też miejscowość przeszła metamorfozę, bowiem nie tylko wytyczono Rynek, ale i zbudowano ratusz.
Ignacy Wyssogota Zakrzewski zmarł 15 lutego 1802 roku (Bolesław Twardowski wspomina, że nastąpiło to 27 kwietnia 1802 roku) we wspomnianym majątku. Pochowano go na lokalnym cmentarzu.
Warszawa pamięta o pierwszym prezydencie. Jego nazwiskiem nazwano jedną z pierzei Rynku Starego Miasta w Warszawie. Na pamiątkę jego działalności dawną Zamkową określono mianem Strony Zakrzewskiego.
Bibliografia:
Adam Lityński, Organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości w insurekcji 1794 roku [w:] Problemy Prawa Karnego 19, s. 112.
Wielka ilustrowana encyklopedia powszechna Wydawnictwa Gutenberga, Kraków 1931, t.18, s. 247.
Bolesław Twardowski, Historyia Powstania Kościuszki 1794, Poznań 1794.
Andrzej Zahoski, Ignacy Wyssogota Zakrzewski. Prezydent Warszawy, Warszawa 1963.
