„Wenus z Małopolski” – figurka sprzed 15 tys. lat, którą odkryto w Jaskini Obłazowej
Niecodziennego odkrycia wewnątrz podhalańskiej Jaskini Obłazowej w Nowej Białej (woj. małopolskie) dokonał latem tego roku archeolog z Instytutu Archeologii UJ w Krakowie, prof. Paweł Valde-Nowak.
Figurka mierzy 5,5 cm wysokości i jest wykonana z płaskiej bryłki piaskowca, zapewne otoczaka odkrytego w korycie pobliskiej rzeki Białki. Jak opowiada prof. Valde-Nowak, postać przedstawiona jest schematycznie, z profilu. „Jest to tylko korpus, kształtem przypominający kobietę w ciąży. Silnie eksponowane są tutaj również pośladki i biodra. Takie przedstawienia określane są wśród archeologów mianem Wenus” – dodaje badacz. Figurka jest płaska, dzięki temu mogła być wygodnie przenoszona.
Wejście do Jaskini Obłazowej (fot. Jerzy Opioła, opublikowano na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Unported) „Być może jest to przedstawienie bogini matki, czyli przedmiot związany ze sferą wierzeń, albo portret kobiety bliskiej sercu mężczyzny sprzed kilkunastu tysięcy lat” – mówi prof. Valde-Nowak w rozmowie z PAP. – „Być może było to przedstawienie kobiety najbliższej myśliwemu albo emanacja jego marzeń”.
Naukowiec przypomina, że na terenie Polski paleolityczne Wenus znane są zaledwie z dwóch miejsc. Odkryto je w Wilczycach k. Sandomierza oraz w Dzierżysławiu na Górnym Śląsku. Natomiast w Europie znaleziono ich do tej pory ok. 50.
Kim byli ludzie, którzy wykonali figurkę? Zdaniem prof. Valde-Nowaka, była to ta sama społeczność, której przypisuje się autorstwo malowideł naskalnych z jaskiń Lascaux czy Altamira w Zachodniej Europie. „Mamy wyraźne ślady migracji tej ludności, również w postaci narzędzi krzemiennych i kościanych ujednoliconych na dużych obszarach Europy” – zauważa archeolog.
Pierwsze ślady po pobycie ludzi w Jaskini Obłazowej pochodzą sprzed ok. 100 tys. lat – są to narzędzia stosowane przez neandertalczyków. Z tego miejsca pochodzą najstarsze znane na terenach Polski szczątki należące do człowieka współczesnego. Odkryte paliczki (czyli kości palców) mają ok. 30 tys. lat.
W okresie, z którego pochodzi figurka – czyli sprzed 15 tys. lat – powstały też odkryte w jaskini narzędzia kamienne: przekłuwacze i rylce, używane na co dzień do obróbki skór. Wykonano je ze skały krzemionkowej zwanej radiolarytem. Obok narzędzi kamiennych i charakterystycznych odpadków pozostałych w trakcie ich wytwarzania znaleziono też fragmenty poroża renifera.
„Znaleziska te wskazują, że jaskinia służyła jej pradziejowym mieszkańcom na co dzień” – wyjaśnia archeolog. Zaznacza, że nie można wykluczyć jej funkcji kultowej, bo zdaniem części archeologów już sama obecność figurki tego typu jest wyznacznikiem sakralnej przestrzeni.
„Obie wersje nie muszą się w cale wykluczać. W jednej części jaskini być może odbywano rytuały, a w drugiej pracowano” – uważa badacz. W jego opinii funkcja jaskini mogła zmieniać się w zależności od pory dnia.
Jaskinia Obłazowa należy do najbogatszych stanowisk z epoki lodowcowej w Polsce. Być może ówcześni ludzie byli szczególnie zainteresowani jej wnętrzem ze względu na jej położenie. Obok znajdowało się bowiem bogate łowisko w postaci przełomu rzeki, więc było to świetne miejsce na założenie obozowiska. „Poza tym nie możemy wykluczyć, że uwagę pradziejowych społeczności przykuł oryginalny kształt góry, w której znajduje się Jaskinia Obłazowa – doskonale widoczny z odległości kilkudziesięciu kilometrów” – uważa prof. Valde-Nowak.
autor: Szymon Zdziebłowski, edytor: Anna Ślązak, źródło: naukawpolsce.pap.pl
