VIII Turniej Historyczny. Klucz odpowiedzi: pytania 11-20

++<< Zobacz też: prawidłowe odpowiedzi na pytania 1-10++

• Pytanie 11. Oba zdjęcia przedstawiają herb Orzeł Biały – pierwszy z nich znajduje się na Bramie Floriańskiej w Krakowie, drugi zaś w Sali Mauretańskiej zamku w Kórniku. Są one jednoznacznie wzorowane na pieczęci majestatycznej jednego z polskich królów. Którego?
• Odpowiedź: Herby na zdjęciach wzorowane są na pieczęci majestatycznej Kazimierza Wielkiego.
• Źródło: Z. Piech, Ikonografia pieczęci Piastów, Kraków 1993, s. 253.

• Pytanie 12. Stefan Chmielecki i Jan Odrzywolski - Ci dwaj oficerowie wojska kwarcianego znani są jako świetni zagończycy zasłużeni w walce z Tatarami na Dzikich Polach. Obydwaj mają w swoich życiorysach wspólny haniebny czyn. Jaki?
• Odpowiedź: Obydwaj oficerowie zhańbili się ucieczką z obozu w czasie kampanii cecorskiej 1620 r. (Odrzywolski stracił za to urząd strażnika koronnego). Najprościej informacje te znaleźć można w biogramach obydwu postaci w Polskim Słowniku Biograficznym (t. 3 i 23).
• Pytanie 13. Wacław II w czerwcu 1295 roku wydał przywilej dla jednego z polskich przedstawicieli ówczesnej elity, w którym nazywa owego człowieka „principis et fidelis” co świadczyło o ogromnym zaufaniu jakim król go obdarzał. Nie było ono zresztą przypadkowe, gdyż ów „możny” robił co mógł aby wzmocnić i ocalić władzę Wacława na ziemiach polskich. Z tego zresztą powodu jest w tradycji przedstawiany niezwykle negatywnie, co nie zawsze ma pokrycie w faktach. Ponoć jego fascynacja Przemyślidami ma również odbicie w herbie, którego używał. Jak nazywał się ten człowiek i jaką pełnił godność?
• Odpowiedź: Jan Muskata, biskup krakowski
• Źródło: T. Pietras, Krwawy Wilk z pastorałem. Biskup krakowski Jan zwany Muskatą, Warszawa 2001, s. 62.
• Pytanie 14. W 1955 r. w tygodniku „Po prostu” opublikowano artykuł będący prawdopodobnie pierwszą odartą z propagandowego zacięcia analizą zjawiska chuligaństwa. Autor tekstu w pracy nad nim wykorzystał nie używaną do tej pory w badaniach nad tym problemem metodę obserwacji uczestniczącej. Jaki tytuł nosi tekst i kto go napisał?
• Odpowiedź: Chodzi o tekst W zaklętym kręgu drętwej mowy. Idzie Figus Targową ulicą... napisany przez Stanisława Manturzewskiego.
• Omówienie: Dominika Rafalska, autorka najnowszej monografii poświęconej tygodnikowi „Po prostu” (Między marzeniami a rzeczywistością. Tygodnik „Po prostu” wobec głównych problemów społecznych i politycznych w latach 1955-1957, Warszawa 2008) określa ten właśnie tekst jako pierwsze poważne poruszenie tematu chuligaństwa (zob. też. W. Władyka, Na czołówce. Prasa w październiku 1956 roku, Warszawa 1989). Po 1 pkt. przyznawano za podanie tytułu artykułu oraz autora.
• Pytanie 15. „Skakałam jako pierwsza. Usłyszałam jedynie przeciągłe - gooo!!! - rozprowadzającego i otoczyła mnie ciemność. Straciłam władzę nad sobą, ale był to cudny lot! Ziemia zbliżała się szybko. Jeszcze w powietrzu wykrzyczałam hasło. Byłam pierwsza, więc dowódca przyjmującego nas oddziału chwycił mnie w objęcia. Po chwili osłupiał i aż odskoczył z wrażenia krzycząc: Kobieta!!!”. Kto w ten sposób opisuje swoja przygodę ze skokiem spadochronowym?
• Odpowiedź: Elżbieta Zawacka pseud. Zo.
• Źródło: Film-wywiad Marka Widarskiego: Elżbieta Zawadzka – miałam szczęśliwe życie.
• Pytanie 16. Autor pewnej niepozornej książeczki wydanej w Warszawie w pierwszych latach XX wieku wyjaśniał arkana podchodów miłosnych i postępowania z kobietami. W poradniku tym zalecał m.in. żeby nie zadawać się z artystkami, nie całować kobiet w dłoń przy powitaniu ani nie pić wyrobów spirytusowych w przerwie przedstawień teatralnych. Przestrzegał też przed płaceniem w sklepach za wydatki damy, ponieważ to powinno się robić dopiero po ślubie. Wskazywał zarazem, że po ewentualnym zerwaniu nie należy kłaniać się byłej narzeczonej na ulicy.
• Odpowiedź: drukarnia N. Cytryna (akceptowaliśmy także odpowiedź „księgarnia” zamiast „drukarnia” lub tylko: N. Cytryna).
• Źródło: Książa została wznowiona w 2007 roku, informacje o niej i jej pierwotnym wydawcy można znaleźć w recenzji opublikowanej przez „Histmaga”. https://histmag.org/?id=2853
• Pytanie 17. Pewien rzymski historyk z IV wieku n.e. tak opisywał jeden z ludów: Wszyscy oni mają krępe i silne członki, masywne karki i są tak straszliwie pokraczni i pokrzywieni, że raczej można ich uważać za dwunożne bestie lub figury z bloków skalanych [...] Przy tak niepociągającej powierzchowności są przez ich sposób życia tak zahartowani, że nie potrzebują ani ognia, ani przypraw do potraw, a żywią się korzeniami dzikich ziół i na wpół surowym mięsem wszelkich zwierząt, które kładą między grzbiet koński a swe uda i w ten sposób podgrzewają [...] w walkach pociągają niekiedy nieprzyjaciół naprzód i bitwę rozpoczynają w zwartych oddziałach, przy czym głosy ich brzmią przeraźliwie. Są lekko uzbrojeni, aby móc szybko się poruszać, a pojawiają się niespodziewanie, mogą też nagle w bardzo krótkim czasie celowo pójść w rozsypkę [...] Można ich nazwać najstraszniejszymi z wszystkich wojowników, gdyż do walki na odległość używają nie strzał, ale bardzo przemyślnie sporządzonych grotów z zaostrzonych kości.
• Odpowiedź: Hunowie
• Źródło: Ammianus Marcellinus, Dzieje, XXXI. 2, 2-10, tłum. M. Mączyńska [w:] Wędrówki ludów. Historia niespokojnej epoki IV i V w., Warszawa-Kraków 1996, s. 65.
• Pytanie 18. Jeden z nowożytnych władców europejskich zażartował, że jego państwo powinno nosić w herbie małpę, gdyż stara się "małpować" mocarstwowość. O jakie państwo chodzi i kto był wówczas jego władcą?
• Odpowiedź: Chodzi o Fryderyka II Wielkiego, króla Prus. Po 1 pkt. przyznawano za podanie osoby władcy i państwa. Prusy w XVIII w. miały dwóch władców o imieniu Fryderyk, w związku z czym odpowiedź niejednoznaczną nagradzaliśmy 0,5 pkt. Nie uznawaliśmy odpowiedzi „Fryderyk Wilhelm” (w dynastii Hohenzolernów było ono uznawane za zupełnie inne imię niż „Fryderyk”).
• Źródło: R. von Thadden, Pytania o Prusy, s. 27.
• Pytanie 19. Jak nazywali się średniowieczni „możni” litewscy posiadający trwałe majątki ziemskie, niekiedy wyposażone w ludność niewolną i stada bydła? Według jednego z polskich historyków odgrywali oni kluczową rolę w powstawaniu państwa litewskiego.
• Odpowiedź: Wieszpacowie. Jednym punktem nagradzana była także odpowiedź kunigasi.
• Źródło: Jerzy Ochmański, Historia Litwy, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1990, s. 43.
• Pytanie 20. Historycy rewolucji lubią posługiwać się teorią jednego z amerykańskich socjologów mówiącą, że wybuchają one najczęściej w momencie gdy załamują się reformy systemu lub gdy zmiany te nie nadążają za oczekiwaniami społecznymi. Jak nazywa się ten socjolog?
• Odpowiedź: Był to James C. Davies. Graficzną ilustracją jego teorii jest taka zwana „krzywa J” (znana też jako „krzywa Daviesa”). Poglądy swoje przedstawił w artykule Towards a theory of revolution opublikowanym w czasopiśmie „American Sociological Review” w 1962 r. (polskie tłumaczenie tekstu: J. C. Davies, Przyczynek do teorii rewolucji [w:] Elementy teorii socjologicznych, pod red. W. Derczyńskiego, A. Jasińskiej-Kanii, J. Szackiego, s. 389-411).