Umberto Eco – „Historia krain i miejsc legendarnych” – recenzja i ocena
Inne nasze książki w dziesiątkę
W krótkim wprowadzeniu Eco uściśla, czego dotyczyć będzie publikacja, zaznaczając jednocześnie, że kryterium wyboru poszczególnych miejsc był fakt istnienia legend i różnego rodzaju wierzeń, narosłych wokół tych obszarów przez stulecia:
Książka ta poświęcona jest krainom i miejscom legendarnym. Krainom i miejscom, gdyż czasem chodzi tu o prawdziwe kontynenty, jak Atlantyda, innym razem o miejscowości, zamki, a nawet (jak w przypadku Baker Street Sherlocka Holmesa) mieszkania.
Warto zaznaczyć, że są to miejsca o zróżnicowanym statusie „prawdziwości”. Eco opisuje zarówno krainy, które współcześnie nie istnieją, ale nie można wykluczyć ich wcześniejszego istnienia (np. legendarna Atlantyda), miejsca, których bez wątpienia nie ma i nigdy być nie powinno na mapach świata (jak na przykład królestwa Księdza Jana, do którego poszukiwań wielu ludzi nakłonił fikcyjny dokument) oraz obszary istniejące do dziś, choć – najczęściej – w formie szczątkowych ruin. Co więc stanowi punkt wspólny tych wszystkich miejsc? Iluzje i wierzenia:
Słowem, krainy i miejsca legendarne są bardzo różnego rodzaju i mają tylko jedną cechę wspólną: obojętnie, czy należą do starożytnych legend, których początki giną w pomroce dziejów, czy też są współczesnym wymysłem, wszystkie wywołały lawinę wierzeń. O rzeczywistości owych iluzji traktuje ta książka.
Publikacja składa się z piętnastu rozdziałów pogrupowanych tematycznie. Czytelnik rozpoczyna lekturę od legend i mitów dotyczących płaskiej ziemi oraz antypodów. Następnie przedostaje się do świata biblijnego, który naszpikowany jest różnorodnymi nazwami miejsc oraz osób z nim związanych (pokolenie Izraela, Salomon i królowa Saby, Ofir, historia Trzech Króli). Kolejny rozdział przenosi czytelnika do kręgu Homera (wędrówka Odyseusza) i Siedmiu Cudów Świata. W trakcie dalszej lektury poznamy kilka zagadek Orientu, zgłębimy tajemnicę królestwa Księdza Jana, wyspy Taprobane, drogami wyobraźni przemierzymy Eldorado, biblijny Raj, wybierzemy się w podróż w poszukiwaniu zaginionej Atlantydy, która przez stulecia była w stanie zawładnąć marzeniami podróżników z całego świata. Eco porusza również mit o Thule i Hyperborejczykach, mit polarny, próbuje zebrać w całość wszystkie domniemane miejsca, w których miał zostać ukryty legendarny Graal, rozwija egzotyczną historię Asasynów, nieprawdopodobne legendy związane z Kukanią, sięga wreszcie po mit utopii i historie dotyczące wnętrza ziemi. Książkę zamyka rozdział o miejscach literackich oraz krótkie studium o ich prawdziwości. Trudno w kilku zdaniach opisać wszystkie zagadnienia, które Eco porusza w swojej książce. Niektórym z miejsc poświęca cały rozdział, o innych wspomina w dwóch zdaniach, sam jednak ma świadomość tego, że Historia krain i miejsc legendarnych nie jest publikacją wyczerpującą temat. Monografia stanowi bardziej próbę zebrania najważniejszych punktów na mapie świata (zarówno tych prawdziwych, jak i fikcyjnych), które przez stulecia rozbudzały ludzką wyobraźnię i skłaniały podróżników do przemierzania najodleglejszych obszarów kuli ziemskiej.
Polecamy też:
Nie sposób przejść obojętnie obok szaty graficznej książki, bo można odnieść wrażenie, że to ona jest ważniejsza niż sama treść publikacji. Niemal na każdej stronie znajdziemy przykuwającą wzrok ilustrację – wśród których nie zabraknie także przedruków fotografii czy kadrów filmowych. Przyglądając się im podczas lektury, można przenieść się do świata, o którym opowiada Eco. Tak duże nagromadzenie zdjęć zbliża publikację do wydań z rodzaju albumów, w których ilustracja jest elementem nadrzędnym. Eco bardzo dobrze wie, że książki popularnonaukowe jedynie zyskują, gdy ich oprawa graficzna jest dopracowana w każdym szczególe, stąd selekcja ilustracji jest szczegółowa i pozbawiona przypadku. Piękne wydanie w grubej oprawie z kolorową obwolutą doskonale nadaje się na prezent dla kogoś, kogo interesuje historia sztuki czy literatury, a nawet geografia.
Po każdym z piętnastu rozdziałów znajdziemy fragmenty materiałów źródłowych (tekstów biblijnych, literackich i innych), które w bezpośredni sposób uzupełniają poruszany temat. Część poświęconą ziemiom biblijnym zamyka więc zbiór tekstów ze Starego Testamentu, fragment Opisania świata Marco Polo oraz O wspaniałościach miasta Mediolanu Bonvesina Della Rivy z XIII wieku. Dzięki temu lektura książki Eco staje się pełniejsza. Koncepcja źródła ma tu jak najwłaściwsze uzasadnienie.
Książka stanowi zaledwie zalążek tego, co po dokładnym zbadaniu problemu można odnaleźć na temat konkretnego miejsca. Lektura powinna wiec skłaniać do dalszych, indywidualnych już poszukiwań i dawać nadzieję na odkrycie kolejnych „niesamowitości”. A na takie określenie monografia Eco zdecydowanie zasługuje.
Historia krain i miejsc legendarnych to lektura stworzona dla wszystkich tych, którzy chcą zgłębić tajemnice miejsc wciąż żyjących w świadomości ludzi na całym świecie. Książka, której styl po raz kolejny jest potwierdzeniem autorytetu włoskiego twórcy, sprawia bibliofilską przyjemność każdemu, kto po nią sięgnie.
Redakcja i korekta: Agnieszka Kowalska
