Telegram Zimmermanna, czyli jak Niemcy sprowokowali USA do wypowiedzenia im wojny

Telegram Zimmermanna w postaci zaszyfrowanej

17 stycznia 1917 roku wydział szyfrów wywiadu brytyjskiego otrzymał od służb specjalnych marynarki telegram. Zawierał on instrukcje niemieckiego sekretarza stanu Arthura Zimmermanna dla posła II Rzeszy w Meksyku Heinricha von Eckerta. Cesarscy dyplomaci pragnęli wykorzystać konflikt między Meksykiem i Stanami Zjednoczonymi w razie gdyby Amerykanie gwałtownie zareagowali na ogłoszenie przez Niemcy nieograniczonej wojny podmorskiej.

Telegram Zimmermanna – szokujący dokument

Anglicy kontrolowali podmorskie kable łączące Europę z Ameryką oraz złamali kody, którymi posługiwała się cesarska służba dyplomatyczna, ale dopiero po kilku tygodniach brytyjskim szyfrantom udało się odczytać ze zrozumieniem cały tekst. Byli zszokowani treścią telegramu – w ich ręce wpadł dokument, który mógł zmienić losy wojny.

Berlin do Waszyngtonu. W 158. 16 stycznia 1917. Ściśle tajne. Dla wyłącznej wiadomości jego Ekscelencji oraz dla doręczenia cesarskiemu ministrowi pełnomocnemu w Meksyku bezpieczną drogą przekazu. Z dniem 1 lutego zamierzamy rozpocząć nieograniczoną wojnę okrętami podwodnymi. Będziemy się starali pomimo tego utrzymać Amerykę w neutralności... (?) Gdybyśmy nie zdołali tego osiągnąć proponujemy (Meksykowi) sojusz na następujących zasadach: (wspólne) prowadzenie wojny, (wspólne) zawarcie pokoju. Jego Ekscelencja zechce w ścisłej dyskrecji na razie poinformować prezydenta [Meksyku – J.R], iż spodziewamy się wojny z USA. (Możliwe) (Japonia) oraz w tym czasie negocjować pomiędzy nami a Japonią... Proszę powiedzieć prezydentowi, że nasze okręty podwodne... zmuszą Anglię do pokoju w ciągu kilku miesięcy. Potwierdzić odbiór. Zimmermann. (B.W. Tuchman, [Telegram Zimermana...], s. 18-19).

Pierwsza nie do końca odczytana wersja telegramu znalazła się w rękach Dyrektora Wywiadu Marynarki Wojennej. Anglicy podjęli decyzję, by ujawnić treść telegramu w taki sposób, aby Niemcy nie odkryli, że brytyjski wywiad zna ich kody i szyfry. Ponadto chcieli opublikować go w najbardziej sprzyjającym momencie.

Stany Zjednoczone porzucają pacyfizm

Arthur Zimmermann

Nieograniczona wojna podwodna ogłoszona na początku 1917 roku przez Niemców rozwścieczyła amerykańskie społeczeństwo: liczne statki stały w portach z obawy przed niemieckimi łodziami podwodnymi, zahamowany więc został transport towarów do Europy, a zamówienia z tego kontynentu równały się 3/5 eksportu Stanów Zjednoczonych. Gdyby handel ten został wstrzymany, amerykańskiej gospodarce groziłaby katastrofa. W tej sytuacji nawet zadeklarowani pacyfiści poparli uzbrojenie statków tak, by mogły odpierać ataki okrętów Kaiserliche Marine. Prezydent Wilson i jego doradcy zastanawiali się nad wyjściem z sytuacji. Pojawił się odpowiedni klimat dla działań angielskiej dyplomacji – ogłoszenie telegramu Zimmermanna miało być jak rzucenie zapalonej zapałki na beczkę prochu.

22 lutego 1917 roku Foreign Office poprzez ambasadora amerykańskiego Page’a w Londynie przekazało Departamentowi Stanu USA pełen tekst depeszy Zimmermanna. 23 lutego Page wysłał Waszyngtonowi informację, że za trzy godziny przekaże następny telegram o ogromnej wadze. Dotarł on do adresata dopiero 24 lutego o 8.30 rano. Po zapoznaniu się z niemieckimi propozycjami dla Meksyku prezydent Wilson wpadł we wściekłość, jednak razem ze swoim otoczeniem postanowił ochłonąć i zaczekać na dalsze wydarzenia. 26 lutego Kongres pod naciskiem Białego Domu rozpoczął prace nad ustawami zezwalającymi na uzbrojenie statków i podjęcie wszelkich środków potrzebnych do ochrony obywateli amerykańskich na wszystkich morzach. Faktycznie oznaczało to zbrojną neutralność Stanów Zjednoczonych.

Wojna

1 marca 1917 roku telegram Zimmermanna został o ogłoszony w amerykańskiej prasie. Oburzenie społeczeństwa USA było olbrzymie, nawet pacyfiści opowiedzieli się w większości za wojną z Niemcami. Wrzenie podsycały udane ataki niemieckich łodzi podwodnych na cywilne statki amerykańskie. Pod wpływem patriotycznych nastrojów 2 kwietnia 1917 roku senat podjął (82 głosami przeciwko 6) uchwałę upoważniającą prezydenta do rozpoczęcia wojny z Niemcami. 6 kwietnia identyczna decyzja zapadła w Izbie Reprezentantów. Jeszcze tego samego dnia USA wypowiedziały II Rzeszy wojnę.

(Telegram Zimmermanna) Prezydent Woodrow Wilson prosi Kongres USA o zgodę na wypowiedzenie wojny Niemcom, 2 kwietnia 1917 (fot. ze zbiorów Biblioteki Kongresu USA)

Należy podkreślić, iż przystąpienie Stanów Zjednoczonych do wojny po stronie Ententy miało wiele przyczyn, ale nieudolna niemiecka zagrywka dyplomatyczna, czyli próba sformowania sojuszu niemiecko-meksykańsko-japońskiego oraz przechwycenie depeszy Zimmermanna przez wywiad brytyjski walnie przyczyniły się do odejścia władz USA od polityki izolacjonizmu i wymusiły niejako przystąpienie tego państwa do I wojny światowej.

Włączenie się USA do konfliktu w Europie diametralnie zmieniło stosunek sił. 3 700 000 Amerykanów znalazło się pod bronią, a przeszło 10 000 000 musiało pracować w służbach pomocniczych i dla zaopatrzenia frontu. W celu sfinansowania potrzeb wojska wypuszczono do 1919 r. obligacje na sumę 21 448 120 300 dolarów. Przeczytaj artykuł Stany Zjednoczone Ameryki i ich dyplomacja w okresie I wojny światowej.

Telegram Zimmermanna – zobacz też:

• I kryzys marokański. Gdy świat stanął u progu wojny (cz. 1): Wilhelmstraße;
• I kryzys marokański. Gdy świat stanął u progu wojny (cz. 2): Whitehall i Quai d’Orsay;
• Kampania w niemieckiej Afryce Południowo-Zachodniej 1914–1915 (cz. 1; cz. 2)
• Na szerokich wodach polityki światowej. Niemiecki kolonializm w Południowej Afryce.

Polecamy e-book: „Polowanie na stalowe słonie. Karabiny przeciwpancerne 1917 – 1945”

Bibliografia

• Charles Austin Beard i Mary Ritter Beard, Rozwój cywilizacji amerykańskiej, t. 2, Era przemysłowa, PWN, Warszawa 1961.
• Martin Gilbert , Pierwsza wojna światowa, Zysk i S-ka, Poznań 2003.
• Janusz Pajewski, Pierwsza wojna światowa 1914–1918, PWN, Warszawa 2004.
• Barbara Wertheim Tuchman, Telegram Zimermana, Wydawnictwo MON, Warszawa 1988.
• Zbyněk Anthony Bohuslav Zeman, A diplomatic History of the First World War, Weidenfeld and Nicolson, London 1971.

Redakcja: Roman Sidorski