„Tańczący z wilkami” – raj utracony

Kevin Costner (domena publiczna).

Opowieść o Johnie Dunbarze (Kevin Costner) rozpoczyna się w okolicach Saint David's Field w Tennessee, gdzie latem 1863 r. przemieszczał się front zachodni wojny secesyjnej. Dunbar, walczący tam w barwach Unii, zostaje awansowany i zyskuje przywilej wyboru miejsca w którym chciałby stacjonować. Otrzymawszy w nagrodę za zasługi dobrego konia, decyduje się ruszyć na zachodnie pogranicze, które chciałby zobaczyć „zanim odejdzie na zawsze”. Po przybyciu do opuszczonego fortu decyduje się w nim pozostać i odbudować go, czekając na przybycie nowego garnizonu. Jego jedynymi towarzyszami są koń i wilk, którego stara się oswoić. Po pewnym czasie dochodzi do spotkania między Johnem a plemieniem Siuksów, a porucznik będzie zmuszony do zweryfikowania poglądów wpojonych mu na temat Indian…

„Tańczący z wilkami”: odbiór i recenzje

Peter Travers z „Rolling Stone” 21 listopada 1990 r. przyznał _Tańczącemu z wilkami” cztery gwiazdki. Na wstępie recenzji zaznaczył, iż film nie jest trzygodzinnym peanem pochwalnym samego siebie, często spotykanym w filmach gdzie reżyser i aktor pierwszoplanowy jest tym samym człowiekiem. Za główny zarzut wobec produkcji uznał natomiast niemożność uniknięcia pewnych wytartych frazesów, dotyczących motywu szlachetnego dzikusa i nadmiernego demonizowania białych Amerykanów, zaznaczył jednak, że brutalność Indian w produkcji się pojawia. Travers wyróżnił również sceny rozgrywające się w obozie Siuksów, prezentujące ich życie i obyczaje oraz przybliżające widzowi kulturę pełną dumy i wyrafinowania. Według autora, Tańczący z wilkami przedstawił historię wielkiego piękna bezkresnych przestrzeni Zachodu.

„Washington Post” opublikował recenzję 9 listopada 1990 r. Hal Hinson nazwał historię opowiedzianą przez Costnera połączeniem „amerykańskiej chłopięcości” z uderzającą wspaniałością. Określił również Tańczącego z wilkami jednym z najbardziej udanych reżyserskich debiutów (podkreślając iż talent reżyserski i aktorski rzadko idą ze sobą w parze) oraz czołówką filmów 1990 roku. Recenzent pochwalił reżysera za umiejętność przekazywania opisywanej historii bez trywializowania jej – z jednoczesnym zachowaniem powagi i doniosłości tematu oraz lekkości w jego przekazaniu. Dziennikarz „Washington Post” podkreślił również kunszt aktorów pierwszo- i drugoplanowych, którzy (zaćmieni przez Costnera) byli kluczowym elementem w ostatecznej recepcji obrazu.

Vincent Canby z „New York Times” (9 listopada 1990 r.) analizę filmu rozpoczął od kariery Costnera oraz drogi jaką musiał przebyć, by ustabilizować swoją pozycję w Hollywood. W dalszej części recenzji wyróżnił literacki charakter filmu, przywołując skojarzenia z klasykami takimi jak Robinson Crusoe, Tarzan wśród małp czy Walden (zbiór esejów dotyczący życia w samotni, napisanych przez Henry'ego Davida Thoreau) – historia ta dotyka zarówno XIX-wiecznej fascynacji naturą, jak i problemu roli białego człowieka, zobligowanego do niesienia kaganka oświaty we wszystkie strony świata. Z trzech wspomnianych recenzji ta posiadała najwięcej zastrzeżeń: Canby uważał iż film jest za długi (nie nudzi, lecz miejscami otępia i koniecznie wymaga doszlifowania), momentami zbyt statyczny i nienaturalnie przedstawia bohaterów.

Polecamy e-book Michała Rogalskiego – „Bohaterowie popkultury: od Robin Hooda do Rambo”

Tło historyczne – kontrowersje

O ile pewne nieścisłości z faktami są dopuszczalne i nie czynią filmu uderzająco ahistorycznym (Kopiący Ptak nie był szamanem, lecz wodzem plemienia o nazwie Kiowa, oryginalnie występujących w powieści Komanczów podmieniono na Siuksów), o tyle finałowa scena filmu stoi w całkowitej opozycji do faktów: po odbiciu Tańczącego z Wilkami przez ludzi wodza Dziesięciu Niedźwiedzi, armia Unii wyrusza zimą z pościgiem by złapać uciekiniera. Zgodnie z kalendarium wydarzeń w filmie, przypadałoby to na rok 1864, wiadomo jednak, że żadna armia północnej Ameryki nie przeprowadzała działań w zimie aż do 1868 r.

Jeszcze większe zastrzeżenie może budzić fakt przedstawienia Siuksów w niemal pacyfistyczny sposób, podczas gdy sąsiednie plemiona nazywały ich Mordercami, Przypiekaczami, Ucinaczami Rąk czy Podrzynaczami Gardeł.

Produkcja

Rzucającym się w oczy elementem filmu jest fakt, iż Siuksowie porozumiewają się między sobą językiem lakota, co nadaje dialogom naturalny charakter. Zdjęcia kręcono od lipca do listopada 1989 roku w Dakocie Południowej, Kansas i Wyoming.

Wszyscy miłośnicy zwierząt mogą obejrzeć film bez strachu o rzeczywisty los futrzaków – na stronie Humane Hollywood opublikowano raport, przedstawiający parę ciekawych faktów dotyczących nagrywania scen z bizonami, wilkiem i wierzchowcem. 23 sztuczne bizony pochłonęły łącznie ćwierć miliona dolarów, a koń Cisco i wilk Dwie Skarpety (odgrywany przez Teddiego i Bucka) wykazali się po prostu wielkim talentem aktorskim. Jednym z dziwniejszych faktów dotyczących roli zwierząt w owym filmie jest informacja, iż jelenie i sarny leżące martwe w ostatniej scenie w rzeczywistości pochodziły od służb zajmujących się oczyszczaniem dróg i autostrad. Ergo, były prawdziwe i martwe.

„Tańczący z wilkami” i nagrody

O sukcesie Tańczącego z wilkami świadczą nie tylko rozmaite nagrody (64 nominacje i 38 wygranych), lecz zarobione 424 miliony dolarów przy nakładzie 22 mln, plasując film na pierwszym miejscu najbardziej kasowych westernów w historii. 25 marca 1991 r. Tańczący z wilkami odebrał 7 Oscarów, będąc nominowanym 12 razy: najlepszy film (Jim Wilson, Kevin Costner), reżyserię (Kevin Costner), muzykę filmową (John Barry), scenariusz adaptowany (Michael Blake), montaż (Neil Travis), zdjęcia (Dean Semler) i dźwięk (Russell Williams, Jeffrey Perkins, Bill W. Benton i Gregory H. Watkins).

Chcesz zawsze wiedzieć: co, gdzie, kiedy, jak i dlaczego w historii? Polecamy nasz newsletter – raz w tygodniu otrzymasz na swoją skrzynkę mailową podsumowanie artykułów, newsów i materiałów o książkach historycznych. Zapisz się za darmo!

Bibliografia:

• Canby Vincent, Dances With Wolves; A Soldier at One With the Sioux [w:] New York Times, 9 listopada 1990 r. [dostęp: 8.11.2015 r.] <[http://www.nytimes.com/movie/review?res=9C0CE6DB1338F93AA35752C1A966958260]>.
• Dances With Wolves [w:] HumaneHollywood.com [dostęp: 8.11.2015 r.] <[http://www.humanehollywood.org/index.php/movie-archive/item/dances-with-wolves]>.
• Eagan K.P., Film Analisys of Dances With Wolves [w:] cabrillo.edu [dostęp: 8.11.2015 r.] <[http://www.cabrillo.edu/~crsmith/dances_wolves.html]>.
• Hinson Hal, Dances With Wolves [w:] Washington Post, 9 listopada 1990 r. [dostęp: 8.11.2015 r.] <[http://www.washingtonpost.com/wp-srv/style/longterm/movies/videos/danceswithwolvespg13hinson_a0a9b5.htm]>.
• Travers Peter, Dances With Wolves [w:] Rolling Stone Magazine, 21 listopada 1990 r. [dostęp: 8.11.2015 r.] <[http://www.rollingstone.com/movies/reviews/dances-with-wolves-19901121]>.

Redakcja: Tomasz Leszkowicz