„Stanisław Małachowski. Bohater. Mit. Symbol” - nowa wystawa Zamku Królewskim w Warszawie
Wystawę „Stanisław Małachowski. Bohater. Mit. Symbol" będzie można zobaczyć od 26 kwietnia do 5 czerwca 2022 roku na Zamku Królewskim w Warszawie.
Stanisław Małachowski herbu Nałęcz (ur.
24 XII 1736 r. w Końskich, zm. 29 XII 1809 w Warszawie) był
niewątpliwie jednym z najważniejszych i najbardziej cenionych
polityków
Rzeczypospolitej drugiej połowy XVIII wieku. Hrabia na Końskich i Białaczowie jako nowy
marszałek Trybunału Głównego Koronnego przywrócił jego sprawność, czym
zyskał miano polskiego Arystydesa.
Wobec napiętej sytuacji geopolitycznej na ziemiach polskich w drugiej połowie XIII wieku, znaczenia nabrała rola polityka. Wielu z nich zapisało się na kartach historii, lecz żaden nie mógł poszczycić się większym uznaniem niż Stanisław Małachowski, którego postać urosła do rangi symbolu. Cenił go sam król, który przyznał hrabiemu liczne ordery i wyróżnienia. Wraz ze zwołaniem Sejmu Wielkiego, uchwaleniem Konstytucji majowej oraz sprzeciwem wobec konfederacji targowickiej postać marszałka stała się archetypem obrońcy narodu. Sam Napoleon, wiedząc o jego zasługach, wezwał go do Warszawy w 1807 r., aby zaproponować mu urząd prezesa Komisji Rządzącej nowo powstałego Księstwa Warszawskiego. Niespełna dziewięć miesięcy później Małachowski został jego premierem. Zmarł w 1809 r. Przez ówczesny naród został zapamiętany jako człowiek sprawiedliwy, obrońca niepodległości. Zwieńczeniem jego zasług oraz formą hołdu ze strony wdzięcznego społeczeństwa stał się pomnik nagrobny w bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Warszawie.
Druga połowa XVIII wieku w Polsce to czas recepcji klasycyzmu – dominującego w epoce oświecenia stylu w sztuce, literaturze i architekturze, zyskującego coraz większą popularność w w środowisku dworu królewskiego i arystokracji. Biblioteki zapełniają się nowymi woluminami odnoszącymi się do tradycji antyku. Popularność zyskują rzemiosło i architektura starożytna, a także publikacje związane z pracami archeologicznymi w Herculanum i Pompejach. Johann Joachim Winckelmann wydaje swoje Geschichte der Kunst des Alterthums, które od razu wpisuje się w kanon pionierskich prac humanistycznych, łącząc w sobie zagadnienia z historii sztuki, archeologii i filozofii, stanowiąc inspirację dla nowego pokolenia pisarzy, filozofów i artystów. Sztuka zostaje wzbogacona o symboliczne motywy, a osoby zasłużone prezentowane są często w otoczeniu architektury i postaci z czasów starożytnych. Podobnie zaczęto też przedstawiać Stanisława Małachowskiego. Stanowiło to formę hołdu i celebracji jego osoby.
Wystawa przybliża recepcję antycznych motywów w nowożytnej Polsce za pośrednictwem wybranych dzieł sztuki, przedstawiając jednego z twórców Konstytucji 3 maja – Stanisława Małachowskiego. Dzięki bogatej symbolice prezentujemy postać marszałka, jego zasługi oraz wyznawane przez niego wartości. Bogate materiały źródłowe i ikonograficzne stały się kanwą do wystawy, która wyraża hołd składany jednemu z ostatnich obrońców niepodległości, określanego mianem polskiego Arystydesa. Wybrane zabytki prezentują zarówno wzorcowe kryteria estetyczne, jak i dziedzictwo antyku doby klasycyzmu. Dzieła przybliżają tak bezpośrednio, jak i poetycko, mitologizację sylwetki jednego z bohaterów walki o suwerenność Rzeczypospolitej.
