Śląskie nowości cyfrowe (1)

1. Józef Piłsudski, Rok 1920. Z powodu pracy M. Tuchaczewskiego „Pochód za Wisłę”, Warszawa 1924.

15 sierpnia będziemy obchodzić 90. rocznicę bitwy warszawskiej – „cudu nad Wisłą”. Dzięki ŚBC internauci mogą zapoznać się z relacjami o wojnie polsko-bolszewickiej spisanymi przez głównodowodzących obu armii – Michaiła Tuchaczewskiego i Józefa Piłsudskiego. Pierwszy przedstawił swoje wspomnienia dowódca radziecki. Relacja Piłsudskiego jest odpowiedzią na słowa Tuchaczewskiego. Taki też jest układ książki Rok 1920, która ukazała się cztery lata po bitwie warszawskiej.

Józef Piłsudski i Edward Rydz-Śmigły w czasie wojny polsko-bolszewickiej (1920 rok)

2. Królewicza Jakóba Sobieskiego Dyaryusz Wyprawy Wiedeńskiej w 1683 r. w dwóchsetną jej rocznicę, wydał w przekładzie i objaśnił Teodor Wierzbowski, Warszawa 1883 (odbitka z „Echa”).

Listy Jana Sobieskiego do Marysieńki są równie cenne dla historyków, jak i literaturoznawców. Jakub Sobieski, najstarszy – a przynajmniej najstarszy ślubny – syn naszego króla, nie odziedziczył za bardzo talentów po ojcu. Kiedy w czasie kampanii wiedeńskiej 1683 roku, Jan III pisał piękne listy do żony, Jakub zadowolił się niezbyt obszernym (w druku wyszło 27 stron) diariuszem. Jako utwór literacki nie odznacza się żadnemi zaletami; pisany jest sucho i urywkowo – resztki nadziei rozwiewa we wstępie Teodor Wierzbicki (s. 7), zasłużony wydawca źródeł. Za to zaletą diariusza jest to, że pozwala skorygować pewne fakty dotyczące wyprawy wiedeńskiej.

3. Przemysław, książę cieszyński potwierdza kupno wsi Ochaby przez Mikołaja z Wojciechowa.

W czerwcu w ŚBC udostępniono pierwszy materiał z Archiwum Państwowego w Cieszynie (niestety, nie podano jego sygnatury). To pergaminowy dokument z 1392 roku wystawiony przez księcia cieszyńskiego Przemysława Noszaka. W przypadku oryginałów średniowiecznych dokumentów dobrze byłoby dodawać do opisów bibliograficznych informacje, czy danego źródła nie wydano już wcześniej w innej publikacji.

Dokument Przemysława Noszaka z 1392 roku (źródło: ŚBC)

4. „Kwartalnik Historyczny”, rocznik 25, 1911.

8 czerwca Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa zapowiedziała, że będzie digitalizować najstarsze polskie czasopismo historyczne, „Kwartalnik Historyczny”, aż po numery z lat 50. XX w. Tymczasem ŚBC, jak gdyby nigdy nic, zamieściła na swojej stronie już ponad 20 roczników tego szacownego periodyku – w czerwcu pojawił się kolejny tom. Publikacja jednego czasopisma w dwóch różnych bibliotekach cyfrowych jest dość niefortunnym pomysłem. Jeżeli zdigitalizowane zostaną wszystkie roczniki, publikacje będą się po prostu dublować. Jeżeli biblioteki „podzielą się” poszczególnymi numerami, oznacza to niewygodę dla czytelników.

5. Henry Wadsworth Longfellow, Ewangelina: powieść akadyjska. Poznań 1851.

Do opisu bibliograficznego wkradła się literówka. Ewangelinę napisał Henry Wadsworth Longfellow (1807–1882), a nie Henryka Wadsworth Longfellow, jak czytamy na stronie ŚBC. Jest to bardzo ważny poemat w dorobku zarówno samego pisarza, jak i całej literatury amerykańskiej. Wydaje mi się, że w bibliotece umieszczono jedyne jego polskie tłumaczenie – przynajmniej o innych katalogi największych polskich bibliotek milczą.

6. „Nowy Czas”, 1877–1927.

Wydawany na Śląsku Cieszyńskim „Nowy Czas” był czasopismem polskojęzycznym, ale zarazem proniemieckim. Przekonywał swoich polskojęzycznych czytelników, często nieznających słowa po niemiecku, że są związani z kulturą niemiecką. Straszył też Polakami z Galicji i katolicyzmem, chociaż katolikiem, i to rodem ze Lwowa, był redaktor Kazimierz Stanisławski. Lektura „Nowego Czasu” uczy, że stosunki wyznaniowe i rozwój świadomości narodowej na Śląsku Cieszyńskim to zagadnienie bardziej skomplikowane niż niejednemu badaczowi się wydaje.

7. „Poseł Ewangelicki”, 1910–1938.

„Poseł Ewangelicki”, podobnie jak „Nowy Czas”, był skierowany do ewangelików na Śląsku Cieszyńskim. Pismo, na czele którego stali Ślązacy cieszyńscy z dziada pradziada, Adam Macura, a później Jan Stonawski, popierało polskie stronnictwo narodowe.

8. Barbara Sopot-Zembok, Obraz wsi pszczyńskiej w świetle testamentów chłopskich z połowy XIX wieku, Pszczyna 2009.

Oprócz prac, na których nie ciążą już majątkowe prawa autorskie, w bibliotekach cyfrowych można też trafić na tytuły, które wciąż znaleźć można na księgarskich półkach. W czerwcu na stronach ŚBC pojawiła się książka z serii Biblioteczka Ziemi Pszczyńskiej. Ze względu na tematykę powinna zainteresować nie tylko historyków, ale również socjologów czy antropologów kultury. Szkoda, że praca – w przeciwieństwie do innych wydawniczych nowości zamieszczanych w cyfrowych bibliotekach – jest dostępna w formacie DjVu, a nie łatwiejszym do korzystania PDF.

9. Materiały ikonograficzne

Oprócz książek i czasopism w zbiorach bibliotek cyfrowych znajdują się też materiały ikonograficzne. W czerwcu ŚBC wzbogaciła się o szereg starych pocztówek z Jastrzębia. Jedna z nich przedstawia nieistniejący już kościół w Moszczenicach (obecnie dzielnica Jastrzębia-Zdroju), który spłonął w 1938 roku.

Kościół w Moszczenicach (źródło: ŚBC)

Redakcja: Roman Sidorski