„Śladami żydowskimi po Kaszubach. Przewodnik/Jüdische Spuren in der Kaschubei. Ein Reisenhandbuch” – recenzja i ocena

Książka napisana jest równolegle w języku polskim i niemieckim, posiada układ tematyczny. Przedstawia dzieje gmin żydowskich i pozostałości po nich w miastach bądź miejscach położonych na Pomorzu. Są to w kolejności rozdziałów: Puck, Wejherowo, Lasy Piaśnickie, Bolszewo, Kartuzy, Chmielno, Kościerzyna, Dziemiany, Zdroje, Chojnice, Brusy, Czersk, Człuchów, Gdynia, Gdańsk, Sopot, Słupsk, Lębork, Bytów oraz Sztutowo. Ponadto we wprowadzeniu znajduje się kalendarium, które przybliża daty istotne dla dziejów pomorskich Żydów. Na końcu publikacji znajdziemy natomiast pomocny słowniczek zawierający wyjaśnienia ważniejszych terminów, a także bibliografię do każdego z rozdziałów.

Publikacja wykorzystuje wiele materiałów źródłowych, jednak przy informacjach historycznych często nieprecyzyjnie określa ich datę. Według mnie, w kilku miejscach informacje są niewystarczające i zbyt skromne w porównaniu do tematu, który poruszają. Jest tak choćby w przypadku cmentarza żydowskiego na Chełmie, gdzie informacja o nim zaczyna się od słów: Jest to jeden z najstarszych cmentarzy żydowskich w tej części Europy, a na jego opisanie poświecono jedynie pół strony.

Ogromną zaletą publikacji jest natomiast duża różnorodność zamieszczonych materiałów, począwszy od zdjęć archiwalnych, przez pocztówki, współczesne zdjęcia miejsc, liczne fotografie pamiątek żydowskich, mapy, wiersze, fragmenty literatury, biogramy, wspomnienia świadków, tabele, aż po prawdziwe ciekawostki jak plan zajęć żydowskiej szkoły dla dzieci w Sępólnie Krajeńskim. Obfitość materiałów – które nie mają na celu jedynie uzupełnienia tekstu, lecz stanowią równoległe źródło informacji – sprawia, że książka może być bardzo atrakcyjna dla każdego czytelnika. Dobór źródeł jest adekwatny do opisywanego zagadnienia, ciekawie ilustruje przedstawianą historię, dzięki czemu dzieje pomorskich Żydów stają się nam niewątpliwie bliższe.

Książka jest jedynie kompendium wiedzy o kaszubskich Żydach i inspiracją do ewentualnych dalszych badań, co jest możliwe dzięki podanej do każdego rozdziału dodatkowej bibliografii dla dociekliwych.

Do tej pory nie powstała żadna inna publikacja na temat kaszubskich wyznawców judaizmu, która poruszałaby zagadnienia związane z przeszłością miejsc i jednocześnie zapraszała do wyprawy, aby osobiście je poznać. Ilość materiałów zgromadzonych w przewodniku wprowadza czytelnika w swoisty klimat opisywanych miejsc i dodatkowo pobudza ciekawość – zachęca, by samemu szukać śladów żydowskich na Kaszubach.

Korekta: Agnieszka Kowalska