Ryszard Kaczmarek – „Powstania Śląskie 1919-1920-1921. Nieznana wojna polsko-niemiecka” – recenzja i ocena
Ryszard Kaczmarek – „Powstania Śląskie 1919-1920-1921. Nieznana wojna polsko-niemiecka” – recenzja i ocena
Ryszard Kaczmarek jest historykiem, profesorem Uniwersytetu Śląskiego, znawcą dziejów Śląska. Uhonorowany wieloma nagrodami, w tym nagrodą historyczną Identitas. Przewodniczy kapitule Nagrody im. ks. Augustina Weltzla „Górnośląski Tacyt”. Jest autorem wielu książek poświęconych historii Śląska, jednak szerokiemu gronu czytelników najbardziej znane są tytuły: Polacy w Wehrmachcie oraz Polacy w armii Kajzera. Teraz do tego grona dołączyła książka poświęcona Powstaniom Śląskim.
Historia Powstań Śląskich jest właściwie od 1922 roku wykorzystywana do partykularnych interesów. Raz mówi się o nich jako o wyrażeniu sprzeciwu ludu górnośląskiego w stosunku do niemieckich magnatów, raz jako o wojnie domowej, raz jako o odzyskaniu przez Rzeczpospolitą Górnego Śląska. Ostatnimi czasy pewne środowiska przyrównują powstańców śląskich do putinowskich „zielonych ludzików”, a sam sporny w 1919 roku teren do Donbasu. Nie brak wielkich słów o świadomym wyborze Polski i odrzuceniu potężnych Niemiec.
Wielu wyraża żal, że w 1919 r. idea powstania Państwa Śląskiego nie znalazła poparcia wśród opinii międzynarodowej (oczywiście zapominając, że niewielu amatorów takiego rozwiązania było na samym Górnym Śląsku). Trzeba uczciwie przyznać, że w tej różnorodności stanowisk i opinii najczęściej brakuje po prostu wiedzy, znajomości kontekstu oraz wyważenia, a do ego wszystkiego dochodzi mit bogatych, potężnych Niemiec wykształcony w polskiej świadomości po II wojnie światowej.
Ryszard Kaczmarek analizując zaangażowanie obu państw tj. odradzającej się Polski oraz Niemiec we wspomaganie walczących na Górnym Śląsku stron zaproponował zupełnie inne spojrzenie na Powstania Śląskie niż dotychczasowe. Nazwał je niewypowiedzianą wojną polsko-niemiecką. Jest to bardzo dobra teza, która w dotychczasowym dyskursie najlepiej oddaje specyfikę toczących się działań. Do tego w sposób bardzo przystępny wyjaśnia mniej zorientowanemu czytelnikowi mechanizmy podejmowanych działań oraz przebieg wydarzeń. Doskonałego spełnienia funkcji popularyzatorskiej nie sposób mu odmówić, jak również świetnie prowadzonej narracji.
Tym niemniej publikacja nie jest wolna od pewnych mankamentów. Jednym z nich jest typowy dla stylu autora rozkład akcentów. Dużo więcej miejsca poświęcono opisom działań niemieckich, szczególnie jeśli chodzi o działania o charakterze militarnym. Nawet ważne dla strony polskiej sukcesy militarne opisane są w dużo większym skrócie niż np. kontratak niemiecki w czasie III Powstania Śląskiego. Również, wbrew zapewnieniom na tylnej okładce, wnikliwy czytelnik nie zaspokoi swojego zainteresowania działalnością dyplomatyczną. Brak opisów wytycznych aliantów czy też sytuacji podczas genewskich negocjacji. Nie wykorzystano w tej materii źródeł innych niż polskie i niemieckie. Nie doczekaliśmy się również pełnego opisu dyplomatycznych rozgrywek toczących się wokół dalszych losów Górnego Śląska poza teren państw nim zainteresowanych.
Co warto jednak podkreślić, ciężar narracji spoczywa na (bardzo trafnym) opisie sytuacji społeczno-gospodarczej oraz militarnej.
„Powstania Śląskie 1919-1920-1921. Nieznana wojna polsko-niemiecka” jest świetną pozycją popularyzatorską. Zdecydowanie powinno się z nią zapoznać, zanim wyrazi się jakikolwiek sąd o powstaniach oraz ówczesnej sytuacji na Górnym Śląsku. Zachęcam do lektury!
