Proso zaczęto uprawiać w Europie dopiero ok. 4,5 tys. lat temu

Międzynarodowy zespół naukowców pod kierunkiem dr Dragany Filipović z Uniwersytetu w Kilonii (Niemcy) wykonał szeroko zakrojone badania ziaren prosa z 75 stanowisk archeologicznych z całej Europy, w tym z Polski. Do określenia ich wieku zastosowano metodę radiowęglową nowej generacji (14C/AMS), która jest pozwala określać wiek nawet bardzo małych próbek. Wyniki analiz ukazały się właśnie w „Scientific Reports”.

Proso zwyczajne (fot. Jschnable, CC BY 4.0).

„Do tej pory uważano, że proso pojawiło się w Europie Środkowej już nawet wraz z pierwszymi rolnikami 7 tys. lat temu, jednak na szerszą skalę miało być uprawiane dopiero kilka tysięcy lat później, w epoce brązu i w początkach epoki żelaza" – opowiada PAP dr Łukasz Pospieszny z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN i Uniwersytetu Bristolskiego (Wielka Brytania).

Naukowcy wiedzieli, że w Chinach proso zostało udomowione około 8 tys. lat temu. Zaczęto się zastanawiać, czy do tego procesu nie doszło niezależnie w Azji i właśnie w Europie. Rozważano też, w jaki sposób proso zostało sprowadzone do Europy. Naukowcy nie mieli archeologicznych dowodów nawet na pośrednie kontakty między tymi obszarami w tak wczesnym okresie. Aby przyjrzeć się temu problemowi bliżej, postanowili najpierw uzyskać pewność co do wieku najwcześniejszego europejskiego prosa. Poprosili badaczy najstarszych osad rolników w Europie (oraz późniejszych – z epoki brązu, aby potwierdzić ich wiek) o udostępnienie próbek prosa.

„Okazało się, że żadne z przebadanych ziaren, które miało mieć więcej niż 6 tys. lat, nie było aż tak stare. Większość była z epoki brązu, miała zatem 4,5 tys. lat, lub były jeszcze późniejsze" – opowiada dr Pospieszny.

Wcześniejsze datowania ziaren opierały się m.in. o dane dot. wieku naczyń, które znajdowano w sąsiedztwie m.in. jam zasobowych, w których przechowywano zboże. Do tej pory nikt na taką skalę nie określał wieku prosa z tych stanowisk, badając same ziarna.

Dzięki temu, że określono wiek prosa aż z kilkudziesięciu stanowisk w Europie, archeolodzy uzyskali lepszy obraz jego rozprzestrzenia po kontynencie. Zgodnie z przypuszczeniami – najstarsze zboża pochodzą ze wschodniej części Europy, m.in. z Ukrainy. Jest to zatem zgodne z koncepcją o przybyciu udomowionego zboża z terenu Azji.

Dlaczego rolnicy zaczęli uprawiać proso? Pospieszny wskazuje na to, że zboże to jest łatwe w uprawie – ma krótki czas okres wegetacji, można zatem je szybko wysiać i zebrać plony. „Niektórzy wskazują, że mogło być w Europie zbożem +awaryjnym+ na wypadek, gdyby inne plony przemarzły lub z jakiegoś innego powodu się nie udały" – dodaje. Proso preferuje ciepły i suchy klimat. Zostało udomowione na suchych obszarach północnych Chin.

Na wielką skalę z prosa korzystano w epoce żelaza, kiedy nastąpiła eksplozja demograficzna. Być może wtedy było wielkie zapotrzebowanie na zboże, dlatego proso stało się bardzo popularne – uważa Pospieszny.

Źródło: naukawpolsce.pap.pl, autor: Szymon Zdziebłowski

Kupuj świetne e-booki historyczne i wspieraj ulubiony portal!

Regularnie do sklepu Histmaga trafiają nowe, ciekawe e-booki. Dochód z ich sprzedaży wspiera działalność pierwszego polskiego portalu historycznego. Po to, by zawsze był ktoś, kto mówi, jak było!

Sprawdź dostępne tytuły pod adresem: https://sklep.histmag.org/