Powstanie warszawskie 1944
W obliczu przesuwania się linii frontu, zajmowania kolejnych ziem polskich przez Sowietów oraz instalowania przez nich nowej władzy okupacyjnej, a także w świetle informacji o wycofywaniu się Niemców, podjęto decyzję o rozpoczęciu powstania. Miał być to wyraźny sygnał dla opinii międzynarodowej, że polskie społeczeństwo chce walczyć o suwerenność. Wystąpienie zbrojne było militarnie wymierzone przeciwko Niemcom, a politycznie przeciwko Sowietom.
Powstanie warszawskie wybuchło 1 sierpnia 1944 o godzinie 17:00. Rozkaz do przeprowadzenia operacji na terenie Warszawy w ramach planu „Burza” wydał dowódca Armii Krajowej generał Tadeusz „Bór” Komorowski. Dowódcą sił powstańczych w Warszawie był generał Antoni Chruściel.
W dniu wybuchu powstania siły Armii Krajowej liczyły ponad 40 tysięcy żołnierzy, a kolejnych kilkanaście tysięcy liczyły jednostki podporządkowane AK. Przepływ informacji związany z mobilizacją, wpłynął jednak na to, że powstanie rozpoczęło około 23 tysięcy żołnierzy, a szacunki dotyczące sił biorących udział w wystąpieniu zbrojnym mówią o łącznej liczbie 25 do 37 tysięcy osób. W walkach brali udział przedstawiciele wszystkich warstw demograficznych i społecznych: od dzieci i młodzieży do starców, od robotników, przez lekarzy, po arystokratów.
W pierwszych dniach siły polskie zdołały opanować Śródmieście, Stare Miasto, Wolę, Powiśle, a także częściowo Żoliborz, Ochotę i Mokotów. Od początku wielkim problemem były braki w zaopatrzeniu (przyjmuje się, że zaledwie co dziesiąty żołnierz był uzbrojony). Z tego powodu już 4 sierpnia Komenda Główna Armii Krajowej zdecydowała o wstrzymaniu akcji ofensywnych.
5 sierpnia rozpoczęło się natarcie niemieckie. Siły okupanta uderzyły na Wolę, którą zdobyły po dwóch dniach i Ochotę, która skapitulowała 11 sierpnia. Po opanowaniu tych dzielnic, siły niemieckie dokonały tam masakry na ludności cywilnej (również kobiet i dzieci) mordując kilkadziesiąt tysięcy osób.
W tym czasie trwały walki o Stare Miasto, które mimo znacznej przewagi wojsk niemieckich broniło się bardzo długo. Ostatecznie obrońcy zostali zmuszeni do przebicia się do Śródmieścia, które stało się głównym bastionem obrony aż do końca walk. 30 września upadł Żoliborz, a dwa dni później także otoczone Śródmieście. Układ kapitulacyjny podpisano 3 października 1944 roku.
W czasie 63 dni powstania warszawskiego poległo około 18 tysięcy żołnierzy AK, a 180 tysięcy cywilów zostało zamordowanych przez Niemców. W wyniku działań wojsk okupanta miasto zostało zrównane z ziemią – także po zakończeniu powstania naziści kontynuowali operację niszczenia Warszawy. Przyjmuje się, że zniszczono około 70% majątku miasta.
Powstanie warszawskie – jedna z największych bitew miejskich II wojny światowej – stało się symbolem polskiego oporu wobec niemieckiego okupanta w czasie II wojny światowej, trwale wpisując się w pamięć historyczną Polaków. Historię zrywu upamiętnia dziś Muzeum Powstania Warszawskiego, a także film, muzyka, sztuka czy literatura.
Powstanie warszawskie – często zadawane pytania:
Jakie były przyczyny wybuchu powstania warszawskiego?
Najważniejszą polityczną przyczyną powstania była chęć wyzwolenia stolicy spod okupacji niemieckiej jeszcze przed wkroczeniem wojsk sowieckich. Jak na kwestię zrywu zapatrywały się władze cywilne a jak wojskowe? [CZYTAJ WIĘCEJ]
Jak wyglądały pierwsze dni powstania warszawskiego oczami powstańca?
Jaka była atmosfera w okupowanej Warszawie przed wybuchem powstania? Jaki był przebieg pierwszych dni zrywu z perspektywy osoby biorącej udział w wystąpieniu zbrojnym? Po pierwszych zwycięstwach przerażenie mieszało się z entuzjazmem i nadzieją na nadejście wsparcia spoza Warszawy [CZYTAJ WIĘCEJ]
Jak wyglądało życie codzienne w czasie powstania warszawskiego?
Powstanie warszawskie to nie tylko działania militarne. Obok huku bomb i strzałów w bardzo trudnych realiach wojennych toczyło się życie codzienne. Mieszkańcy próbowali zdobyć i przygotować jedzenie, handlowano, pracowano (choć niemal wszystko podyktowane było pod wystąpienie zbrojne), rozmawiano, grano w karty, odbywały się nabożeństwa, pogrzeby, a nawet śluby. [CZYTAJ WIĘCEJ]
Jaką rolę pełniły kanały podczas powstania warszawskiego?
Sieć kanalizacji dawała szansę na przemieszczanie się pomiędzy dzielnicami w sposób, który utrudniał Niemcom reakcję. Jako taki był jednak bardzo niebezpieczny, zwłaszcza dla ludności cywilnej. Początkowo podziemnymi trasami poruszały się jedynie pojedyncze patrole, zaś później stały się to stałe trasy komunikacyjne, kluczowe dla powstańców i ludności cywilnej. Dzięki kanałom możliwe było prowadzenie skutecznej ewakuacji poszczególnych dzielnic. O największym sukcesie przy wykorzystaniu tej metody można mówić w kontekście wyprowadzenia powstańców ze Starego Miasta w rejon Śródmieścia i Żoliborza, gdzie łącznie udało się wyjść ponad pięciu tysiącom żołnierzy. [CZYTAJ WIĘCEJ]
Jak oceniać powstanie warszawskie?
Powstanie warszawskie oraz jego skutki są przedmiotem ożywionej dyskusji. Część osób twierdzi, że było to moralne zwycięstwo i przekonuje o nieuchronności wybuchu powstania. Inni, wskazując na skalę zniszczeń i śmierci ludności cywilnej, negatywnie oceniają decyzję o wybuchu powstania. Przed podjęciem próby oceny powstania, warto ustalić podstawy dyskusji, aby spór dotyczył istoty sprawy. [CZYTAJ WIĘCEJ]
