Postbellum. O czym nie mówią zwycięzcy? – recenzja i ocena wystawy
Pierwsza połowa XX wieku charakteryzowała się dwoma wielkimi konfliktami zbrojnymi, które zachwiały całym światem. I wojna światowa, zwana też „Wielką Wojną”, wywarła wpływ nie tylko na politykę i gospodarkę, ale również – w sposób szczególny – na społeczeństwo. Doświadczenia wojenne naznaczyły losy całego pokolenia, zarówno zwycięzców jak i zwyciężonych, które dwadzieścia lat później stało się światkiem kolejnego konfliktu na skalę światową...
Wystawa „Postbellum. O czym nie mówią zwycięzcy?” mieści się w gmachu Muzeum Narodowego zlokalizowanym w Ratuszu Staromiejskim przy ul. Księcia Mściwoja II w Szczecinie. Na pierwszym piętrze Muzeum Historii Szczecina (oddziału MN) obejrzeć możemy niewielkich rozmiarów – bo liczącą jedynie 11 prac – wystawę poruszającą tematykę konfliktów zbrojnych pierwszej połowy XX wieku. Dzieła te konfrontują ze sobą narrację strony wygranej z narracją przegranych.
„Są dokumentem odsłaniającym ciemną twarz frontu, pomnikiem żalu po poległych, pejzażem zniszczonego miasta, prowokacją ukazującą degradację cywilizacji obarczonej piętnem wojny” [fragment opisu wystawy].
Wszystkie prezentowane prace pochodzą ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie i są one autorstwa zarówno polskich, jak i niemieckich artystów. Liczba eksponowanych prac ma symbolicznie nawiązywać do daty 11 listopada 1918 r.
Na wystawie zobaczyć można dzieła m.in. Mariana Tomaszewskiego („Defilada zwycięzców”), Andrzeja Żywickiego („AMI GO HOME!”), czy Maxa Kühna („Widok ruin w okolicach Cmentarza Centralnego w Szczecinie”). Największe wrażenie na zwiedzających może zrobić jednak asamblaż Władysława Hasiora „Przez płonące łąki krwi”, do którego przygotowania posłużyły autorowi m.in. fragmenty lustra, zabawkowe żołnierzyki czy przerażająca, wyszczerbiona figurka przedstawiająca Matkę Boską.
Kolejnym dziełem ukazującym potworności wojny jest niepokojący obraz Jana Pawła Mazurkiewicza „Po bitwie”, na którym przedstawiony został stos ludzkich czaszek wraz ze złowrogo latającymi nad nimi krukami. Całość utrzymana została w różnych odcieniach koloru niebieskiego i szarego.
(fot. Patrycja Zaśko) Wystawa robi wielkie wrażenie przede wszystkim ze względu na ukryte w niej emocje. Zamaskowane twarze bezdusznych żołnierzy oraz wyraźna bieda powojennego społeczeństwa nastawiają odbiorcę negatywnie wobec samego zjawiska wojny. W ekspozycji zawarto całą ohydę konfliktów zbrojnych, o której „nie mówią zwycięzcy”.
Całość została zorganizowana w przemyślany sposób. Wszystkie eksponaty są wyraźnie podpisane i oświetlone, nie można mieć pod tym względem zastrzeżeń technicznych. Jedyny niedosyt stanowić może wielkość wystawy – liczba 11 eksponatów wydaje się być niewystarczająca do przedstawienia tak ciekawego tematu. Kameralność nie stanowi jednak wielkiej wady. Zwiedzający ma dzięki niej więcej czasu na zastanowienie się nad przekazem prezentowanych dzieł, a ekspozycja – dzięki swojej tematyce – stanowczo zapada w pamięć.
Mój odbiór wystawy „Postbellum. O czym nie mówi zwycięzcy?” jest jak najbardziej pozytywny. Myślę, że spodoba się ona zarówno historykom, jak i osobom niezwiązanym na co dzień z badaniem dziejów. Zachętą do odwiedzenia Muzeum powinien być również fakt, iż w cenie biletu możemy obejrzeć także stałe wystawy dotyczące historii Szczecina. Dodatkową atrakcję stanowić mogą również liczne wydarzenia towarzyszące wystawie. Ich harmonogram zamieszczony został poniżej. Wstęp na wszystkie wydarzenia jest wolny.
Program wydarzeń towarzyszących:
4 października 2018 (czwartek), godz. 17.00
- „Atomowi żołnierze wolności. Co pozostało po radzieckich magazynach głowic jądrowych w Polsce?” – dr Grzegorz Kiarszys
- Projekcja filmu „Rodnik” (Polska 2014, reż. Marcin Sauter, prod. Fundacja Bydgoska Kronika Filmowa)
16 października 2018 (wtorek), godz. 17.00
- „Cmentarze ofiar komunizmu. Wyniki badań ekshumacyjnych z aresztu śledczego w Białymstoku” – dr hab. Iwona Teul
- Projekcja filmu „Fala” (Belgia, Francja 2012, reż. Katrien Vermeire i Sarah Vanagt, prod. Balthasar)
26 października 2018 (piątek), godz. 12.00 i 14.00
- „Oblicza wojny” – warsztaty dla uczniów szkół ponadpodstawowych – dr hab. Małgorzata Machałek (Polskie Towarzystwo Historyczne, Uniwersytet Szczeciński)
13 listopada 2018 (wtorek), godz. 18.00
- Projekcja filmu „Czeczenia. Wojna bez śladu” (Francja 2015, reż. Manon Loizeau, prod. Magneto Press). Komentarz do filmu: dr Barbara Patlewicz
20 listopada 2018 (wtorek), godz. 17.00
- „Od pracy sezonowej do pracy przymusowej – Pomorze Zachodnie w okresie dwóch wojen światowych” – dr Tomasz Ślepowroński
29 listopada 2018 (czwartek), godz. 17.00
- „Powstanie wielkopolskie – niezwykła insurekcja” – dr hab. Małgorzata Machałek
30 listopada 2018 (piątek), godz. 18.00
- „Postbellum Elvin Mazur” – projekcja audiowizualna
- „Invented Landscape Dąbrowski/Mańko” - koncert
Redakcja: Paweł Czechowski
