Pomysł na wycieczkę po Bydgoszczy? Na miłośników historii czeka szlak TeH2O!
Miejscowość usytuowana jest na styku czterech makroregionów Pojezierzy Południowobałtyckich, nad rzeką Brdą i Kanałem Bydgoskim, jednakże nie można zapominać o przemysłowej historii miejscowości. „Mały Berlin” jest dziś ważnym ośrodkiem handlu, nauki czy kultury, ale zachwyca przede wszystkim wieloma postindustrialnymi gmachami, które przypominają czasy największej prosperity. Z miastem kojarzą się takie marki jak „Pesa”, „Romet”, „Zachem”, „Mlekpol”, „Pollena”, „Eltra”, „Kobra” czy Stomil”, a od niedawna także TeH2O !
Magdalena Mikrut-Majeranek: Polska jest niezwykle zróżnicowana turystycznie. Poza miejscami typowo rekreacyjnymi od kilku lat tworzone są także specjalne szlaki zachęcające do odwiedzania miejsc nieoczywistych. W województwie śląskim funkcjonuje Szlak Zabytów Techniki, mamy też Szlak Energii w Łużycach oraz Styryjski Szlak Żelaza, a Bydgoszcz może się pochwalić TeH2O, czyli Szlakiem Wody, Przemysłu i Rzemiosła. Skąd pomysł na jego utworzenie?
Karol Kantorski: Bydgoszcz wpisuje się w czołówkę polskich miast o charakterze industrialnym. Ciekawą specyfiką bydgoskiego przemysłu w porównaniu np. do Łodzi czy wspomnianego Szlaku Zabytków Techniki jest ogromne zróżnicowanie gałęzi działalności wytwórczych. Największe miasto województwa kujawsko-pomorskiego cechowała ogromna różnorodność i szeroka gama firm, które funkcjonowały na tym terenie. Gród nad Brdą zawsze opierał się na swoim przemysłowym i wodnym dziedzictwie. Właśnie to zróżnicowanie spowodowało, że pojawiły się propozycje stworzenia w Bydgoszczy pierwszego szlaku turystycznego.
M.M.-M.: Kiedy powstał szlak?
K.K.: Prace nad Szlakiem TeH2O rozpoczęto w 2012 roku, kiedy to Bydgoszcz dołączyła do międzynarodowego projektu SHIFT-X, który zakładał tworzenie innowacyjnych produktów turystycznych w obrębie dziedzictwa przemysłowego. Szlak został udostępniony dla turystów i mieszkańców w czerwcu 2015 roku.
M.M.-M.: Jakie miejsca znajdują się na szlaku?
K.K.: Dziś Szlak TeH2O tworzy 14 miejsc, a jego prace koordynuje Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy. Wszystkie są wyjątkowe w swojej opowieści. Zaczynamy od Spichrzów nad Brdą – czyli symbolu Bydgoszczy. Zaraz obok przycumowana jest barka „Lemara”, w której znajduje się Muzeum Legend Szyperskich. W centrum miasta turysta znajdzie się na Wyspie Młyńskiej, która swoją historię przemysłową pokazuje przez istniejące tam obiekty – dawne młyny. Niedaleko znajduje się unikalne na skalę kraju – Muzeum Mydła i Historii Brudu, gdzie dowiedzieć można się jakimi sposobami ludzkość przez wieki walczyła z brudem. Wędrując trzeba się też zatrzymać w Warzelni Piwa, by poznać sekrety bydgoskich piwowarów. Nieopodal nad miastem góruje zabytkowa Wieża Ciśnień – jeden z obiektów Muzeum Wodociągów. Z jej szczytu dostrzec można też drugi – Halę Pomp, w którem można poznać tajemnice sieci wodociągowych. Wracając do Wieży Ciśnień, niedaleko znajduje się Muzeum Fotografii, które skupia się na historii przemysłu fotograficznego. Wracając do centrum Bydgoszczy miniemy zabytkową Introligatornię, w której można zagłębić wiedzę dotyczącą papieru.
W pobliżu znajduje się także kolejny obiekt Szlaku TeH2O – Apteka „Pod Łabędziem”, w której po zakończeniu remontu będzie można poznać fascynującą historię farmacji. Spacerując wzdłuż Kanału Bydgoskiego, który także jest na Szlaku trafimy do nowododanego Muzeum Kanału Bydgoskiego im. Sebastiana Malinowskiego. Ekspozycja pozwala zagłębić szczegóły techniczne i historię tego zabytku inżynierii. Kiedy oddalimy się od Śródmieścia w przeciwnym kierunku, trafimy do Dawnej Gazowni Miejskiej, w której można zobaczyć zabytkowe urządzenia związane z produkcją i wykorzystaniem gazu. Ostatni podmiot na Szlaku, ale równie ważny to Exploseum – wyjątkowy na skalę europejską zabytek. Zbudowana rękami przymusowych robotników – DAG Fabrik Bromberg – jedna z największych fabryk produkcji prochu i wypełniania amunicji.
M.M.-M.: Czy obiekty te dostępne są przez cały rok dla zwiedzających czy może śladem Industriady, czyli święta Szlaku Zabytków Techniki organizowanego w woj. śląskim, podobne wydarzenie organizowane jest w Bydgoszczy?
K.K.: Szlak TeH2O stawia na dostępność – oznacza to, że większość obiektów dostępnych jest do zwiedzania przez cały rok. Podczas święta Szlaku Wody, Przemysłu i Rzemiosła TeH2O staramy się co roku włączyć funkcjonujące do dziś fabryki – udostępnić je turystom i mieszkańcom. Co roku „TehoFest” organizowany jest we wrześniu, natomiast w tym roku trwa przez cały miesiąc! To znaczy, że teraz każdy z uczestników będzie mógł wziąć udział w niemal wszystkich festiwalowych atrakcjach.
Szlak Wody, Przemysłu i Rzemiosła TeH2O w Bydgoszczy zaprasza na wycieczkę! Aby poznać szczegóły odwiedźcie koniecznie fanpage na Facebooku!
M.M.-M.: Numerem jeden jest z pewnością Kanał Bydgoski, ale chciałabym skupić się na mniej oczywistych lokacjach. Jednym z punktów koniecznych do odwiedzenia jest EXPLOSEUM, pełniące dziś rolę Centrum Techniki Wojennej DAG Fabrik Bromberg (Bromberg to niemiecka nazwa Bydgoszczy), gdzie pierwotnie, w czasie II wojny światowej, produkowano m.in. trotyl, nitroglicerynę i proch bezdymny. Była to jedna z największych fabryk zbrojeniowych, jakie powstały na okupowanych ziemiach polskich. Jaką historię skrywa to miejsce?
K.K.: Oczywiście Kanał Bydgoski jest bardzo ważnym punktem w czasie zwiedzania Bydgoszczy, jest to w końcu wyjątkowy w skali kraju czy Europy zabytek inżynierii. Wracając do Exploseum, to w dawnych budynkach produkcyjnych niemieckiej fabryki materiałów wybuchowych znaleźć można interaktywną ekspozycję, która wprowadza zwiedzających w tajniki produkcji nitrogliceryny, historię broni, uzbrojenia i materiałów wybuchowych. Oddzielna ekspozycja dotyczy pracy przymusowej w zakładach przemysłowych Trzeciej Rzeszy. W pustych wnętrzach siedmiu budynków fabrycznych, połączonych ze sobą tunelami można zobaczyć, posłuchać i dotknąć wszystkiego, co związane jest z historią zakładów, technologią produkcji i niewolniczą pracą tysięcy ludzi. To tu zbroiła się Trzecia Rzesza.
M.M.-M.: Kolejną perełką szlaku jest niebanalna instytucja kultury, czyli Muzeum Mydła i Historii Brudu, która w 2013 roku została nominowana przez miesięcznik National Geographic Traveler do 7 nowych Cudów Polski. Co możemy tam zobaczyć?
K.K.: Muzeum Mydła i Historii brudu to żywe muzeum. Każdy zainteresowany może historię brudu i higieny od czasów starożytnych po współczesność. Można zobaczyć m.in. średniowieczną łaźnię, XIX-wieczny pokój kąpielowy, urządzenia służące do mycia i kąpieli, maglownice, pralki, suszarki oraz kolekcję mydeł z różnych zakątków świata. Dostępne są również dokumenty dotyczące metod i rytuałów higienicznych. Wszystkiego można dotknąć i powąchać, a w zaimprowizowanym laboratorium samodzielnie wykonać swoje personalne mydełko. Jest to bez wątpienia wyjątkowe miejsce.
M.M.-M.: Kolejnym przystankiem na szlaku jest kamienica przy ulicy Gdańskiej 5, należąca niegdyś do aptekarza Constantina Augusta Mentzla. Co się tam dziś mieści?
K.K.: Przy ulicy Gdańskiej 5 mieści się Apteka „Pod Łabędziem”. Znajduje się tam zielarnia, jedyne w Polsce laboratorium galenowe, biblioteka, receptura i korytarz z eksponatami. Zgromadzonych jest ponad 7 tysięcy eksponatów, w tym np. automatyczna tabletkarka firmy Fritz Kilian z 1905 roku oraz kilka tysięcy książek dotyczących historii aptekarstwa. Mimo tego, że aktualnie jest w remoncie i zmienia swoje wnętrza dla wszystkich mieszkańców i turystów, to staramy się pokazywać historię farmacji innymi sposobami jak na przykład warsztaty czy wykłady.
M.M.-M.: Szlak TeH2O to także frapujące opowieści o ludziach. Jakie nazwiska związane z Bydgoszczą należy znać?
K.K.: Sama idea szlaku TeH2O opiera się głównie na relacji technika-człowiek. Tak rzemiosło, jak i przemysł zawierają się w czynniku ludzkim, bo bez ludzi technika nie mogłaby zaistnieć i rozwijać się, ale ważne jest to, że przemysł w każdej postaci służy człowiekowi, powiem to jego wytwory w sposób pośredni i bezpośredni zaspokajają nasze potrzeby. Jedną z ciekawych postaci jest Marian Dziatkiewicz, który w 1925 roku założył w Bydgoszczy Fabrykę Płyt Fotograficznych ALFA. Marian Dziatkiewicz był pracowity, ambitny i kochał to, co robił. Rozwijał produkcję i jednocześnie prowadził działalność popularyzatorską sztuki fotograficznej, wydając nie tylko materiały reklamowe, ale także poradniki, informatory, podręczniki nauki fotografowania oraz czasopismo prezentujące nowości. Żeby poznać historię innych osób zapraszamy do obiektów Szlaku TeH2O, a także do śledzenia naszych portali internetowych!
M.M.-M.: Wodne dziedzictwo Bydgoszczy zostało uwiecznione w bogato ilustrowanym albumie, który będzie miał premierę pod koniec września. Czy może Pan zdradzić jakie informacje zawiera publikacja?
K.K.: W tym roku zdecydowaliśmy się na wydanie wyjątkowego albumu, według autorskiego projektu Szlaku TeH2O i Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy. To limitowane wydawnictwo ukaże nie tylko piękno i dziedzictwo wodne Bydgoszczy, ale także to, jak miast zmieniło się na przestrzeni lat. W albumie znajdzie się wiele dotąd niepublikowanych archiwalnych zdjęć. Udało się także nawiązać współpracę z kilkoma podmiotami, które udostępniły unikalne materiały. W Albumie znaleźć będzie można ponad 100 archiwalnych kadrów, które uzupełnione będą współczesnymi ujęciami bydgoskiego fotografika.
M.M.-M.: W tym roku planujecie zorganizować Święto Szlaku TeH2O - TehoFest. Jakie atrakcje będą czekały na zainteresowane osoby?
K.K.: TehoFest, czyli festiwal Szlaku Wody, Przemysłu i Rzemiosła TeH2O odbywać się będzie inaczej niż w poprzednich latach. Tym razem moc atrakcji Szlak dostarczy nie w jeden wrześniowy weekend, ale aż w cztery! To znaczy, że teraz każdy z uczestników będzie mógł wziąć udział w niemal wszystkich festiwalowych atrakcjach. Przygotowano wydarzenia dla starszych i młodszych, dla miłośników historii przemysłu i rzemiosła. Znajdzie się coś dla pasjonatów fotografii i wreszcie dla łasuchów czy smakoszy, czyli tak naprawdę dla wszystkich. Zapraszamy do śledzenia naszych mediów społecznościowych, żeby być na bieżąco z programem wydarzeń!
Dziękuję serdecznie za rozmowę!
